Theoloog Jos Moons legde zondag zijn laatste geloften als jezuïet af. Hij gaf eerder aan de formulering van die geloften “kil” te vinden, maar zei in de Sint-Jan-de-Doperkerk in Leuven toch volmondig “ja”.

Tijdens de Mis beloofde Jos Moons (43) “ten overstaan van de hostie en de gemeenschap die mij zo goed kent” en de regionaal-overste Marc Desmet een leven van armoede, celibaat, gehoorzaamheid en beschikbaarheid voor zendingen die de paus vraagt.

“Het is een juridische tekst”, legt Moons de formulering van de geloften uit. Ignatius van Loyola, de oprichter van de jezuïeten, sloot daarmee aan bij de traditie die in de zestiende eeuw gold toen hij de gelofteteksten vaststelde. Maar kritisch bekeken “schuilt in de geloftes ook het gevaar van misbruik en misvorming”, aldus Moons.

Gevaar

“Als ik ‘s ochtends opsta, denk ik niet meteen: ‘Heerlijk, ik ga vandaag volgens de geloftes leven’”, vertelt hij. “Nee, ik denk dan: ‘Heerlijk, ik ga vandaag leven volgens een aantal waarden’.”

In zijn column in Ignis, het webmagazine van de jezuïeten uit Nederland en Vlaanderen, bekende Moons enkele weken geleden de teksten van de geloften “kil” te vinden. Daarbij noemt hij enkele geloften waar hij wél warm voor zou lopen, gebaseerd op een aantal waarden die hij belangrijk vindt. Die waarden zijn voor hem: gebed, mildheid, innerlijke vrijheid, onderscheiding en dienstbaarheid.

“Alle geloftes hebben iets gevaarlijks in zich”, zegt Moons. Als voorbeeld geeft hij het celibaat. “Uit angst voor homoseksualiteit waren er ordes die warme affectieve betrekkingen verboden. Zo mochten twee mannen niet samen wandelen. Nog steeds zijn er congregaties die nauwelijks bezoek toestaan. Dat is zeer riskant.”

Gehoorzaamheid is ook iets wat makkelijk tot misbruik kan leiden. Dat geldt voor religieuzen, maar evengoed voor gezinnen. “Als er geen ruimte voor kritiek en overleg is, is het niet goed. De gelofte wordt dan gebruikt om de eigen zin door te drijven.”

Zonder dwang en drang

De ignatiaanse spiritualiteit staat juist erg open voor overleg. Voor Moons is dat een belangrijke reden waarom hij bij de jezuïeten wilde intreden. “Als je een goed idee hebt, en je brengt het zonder dwang en drang, is de kans groot dat de overste toestemming geeft.”

“Kritische vragen worden op prijs gesteld.” De jezuïet geeft een voorbeeld: “Er staat een taboe op vrouwenwijdingen. Een bisschop zal bang kijken als je het onderwerp ter sprake wil brengen. Een jezuïet daarentegen zal blij kijken – ikzelf in ieder geval wel. Er is in onze orde veel ruimte om te denken.”

De weg naar de ziel

Daarnaast werd Moons aangetrokken door de onderscheiding van de geesten, iets wat typisch voor deze spiritualiteit is. “Tijdens mijn opleiding ontmoette ik Jan van de Poll. Met zijn hulp heb ik de weg naar de ziel gevonden. Voor gevoelige mensen zoals ik is het een zegen om de gevoeligheid die helpt bij het onderscheiden te integreren in het geloofswerk.”

Rustig doorgaan

Moons kijkt dankbaar terug op de eenvoudige viering van afgelopen zondag. “Na het uitspreken van de geloften was er luid applaus. Dat vind ik mooi, maar liturgisch ook heel zinvol, omdat de mensen op die manier als het ware ermee instemmen.”

Blijdschap overheerste. “Veel mensen vonden het mooi om erbij te zijn.”

De kersverse jezuïet verwacht niet dat zijn leven nu ingrijpend gaat veranderen. “Ik ga gewoon rustig door.” Dat is deels met zijn werk aan de universiteit in Leuven als docent en onderzoeker, en voor een deel als pastor bij de universitaire parochie.