In de Vlaamse bisdommen is men te spreken over de ‘luisterfase’ van de synode over synodaliteit, al heeft de coronapandemie met bijbehorende lockdowns het er niet eenvoudiger op gemaakt.

 In de ‘luisterfase’ – officieel ‘consultatiefase’ – legt elk bisdom in de wereld zijn oor te luisteren bij mensen binnen en soms ook buiten de Kerk. De luisterfase maakt deel uit van de voorbereiding op de ‘synode over synodaliteit’, die in 2023 in Rome plaatsvindt. Katholiek Nieuwsblad maakte een ronde langs de vier Vlaamse bisdommen en het Nederlandstalige deel van het aartsbisdom Mechelen-Brussel:

Bisdom Antwerpen: ‘Men is constructief kritisch’

In 2019 startte in Antwerpen het project Handelingen, om vanuit dat bijbelboek met alle gelovigen in het bisdom na te denken over de toekomst van de Kerk. “Ook dat is in feite een soort synodaal proces”, zegt projectcoördinator Chris van Vliet. “Toen het appél van de paus kwam, besloten we om project en proces samen te laten lopen.”

De deelnemers lazen Handelingen “van kaft tot kaft”, wat “deugd deed. De Geest deed zijn werk.” Er startten vervolgens in heel wat parochies of pastorale eenheden gespreksgroepen. De uitkomsten hiervan zijn met bisschop Johan Bonny besproken tijdens een digitale gespreksavond. De eerste fysieke avonden vinden binnenkort plaats.

Het bisdom wilde de gesprekken bij voorkeur realistisch en laagdrempelig aanpakken. De deelnemers noemt Van Vliet dan ook graag ‘kritische vrienden’. Het zijn tot nu toe voornamelijk binnenkerkelijke groepen, zoals de priesterraad, de diocesane pastorale raad en de Sant’Egidio-gemeenschap.

Tijdens de gesprekken komen veel kerkelijke thema’s aanbod, vertelt Van Vliet. “Deelnemers stellen vragen over de kerkstructuur, het ambt, Kerk zijn en zelfs over de verrijzenis. De mensen zijn over het algemeen positief en constructief kritisch.”

Het is voor het bisdom een “uitdaging” om met niet-gelovigen van alle leeftijden in contact te komen. Wel voerden bisschop Johan Bonny en het projectteam eind januari in Turnhout gesprekken met ondernemers, scholen en het stadsbestuur. “Zo spraken we over ethisch ondernemen en wat we als Kerk daarin kunnen betekenen.”

Uiteindelijk zal er een gezamenlijke onderscheiding moeten komen. “Dat is het moeilijkste, want dat raakt aan een collectieve grondhouding. Het is een proces van langere adem, maar ik denk dat we na deze grondige denkoefening in bisdom Antwerpen nu op het goede spoor zitten.”

Bisdom Brugge: ‘Onbevangenheid jongeren geeft moed’

Al in september 2019 startte het bisdom Brugge een traject onder jongeren. Via allerlei kanalen is met ruim tienduizend jongeren gesproken over wat zij van de Kerk verwachten. “In feite was dit een synodaal proces”, vertelt Wim Vervaeck, bisschoppelijk gedelegeerde voor communicatie.

Het bleef niet bij jongeren. Het bisdom riep vijf pistes in het leven waar gesprekken mee gevoerd worden: jongeren, het missionaire pastoraat, (jonggewijde) priesters, buiten kerkelijken en bestaande overlegcircuits. Vervaeck denkt dat het “een bonte mix aan deelnemers is” met mensen van binnen en buiten de Kerk.

Veel gesprekken vinden de komende tijd nog plaats. Daarmee stopt het echter niet. “We gaan er zeker in de toekomst mee door”, vertelt Vervaeck. Zo ligt er voor bijvoorbeeld het missionair pastoraat een driejarenplan en ook het overleg met de jongeren en de priesters gaat door.

“Het landschap verandert, met minder priesters moet een steeds groter gebied bediend worden. Aan de andere kant willen we samen reflecteren over hoe wij de toekomst van de Kerk zien. De druk op priesters en veelheid aan thema’s voor de parochies verklaart deels waarom “we uit parochies slechts enkele reacties ontvangen. Er is tegenwoordig erg veel te doen in parochies”.

Alles bij elkaar is het “een hele kluif”, vindt Vervaeck. Maar het traject met de jongeren is “een heel positief verhaal geworden. Zonder schroom konden zij zeggen wat ze wilden zeggen, en er ontstonden geen felle discussies”.

Over het algemeen gaven ze vijf verwachtingen mee, zegt Vervaeck: “Kom naar ons toe; Laat ons beleven; Wees eigentijds; Geef ons vorm; Geef ons een plek.”

De jongeren gaven aan dat de liturgie en de communicatie vanuit de Kerk soms wat “bevreemdend” overkomen. “Ze zijn op zoek naar authenticiteit. Jongeren staan wel degelijk open om de Kerk te leren kennen. Hun openheid en onbevangenheid geven moed”.

Bisdom Gent: ‘Samen synodaliteit waarmaken’

“Wij zijn begonnen met het samenstellen van een stuurgroep bestaande uit 34 mensen”, legt woordvoerder Peter Malfliet uit. “Zij delen een kerkelijke betrokkenheid, maar verder hebben we geprobeerd een doorsnede van de Kerk te maken door mensen uit diverse achtergronden te kiezen, waaronder uit parochies, het onderwijs, de zorg en armoedebestrijding. Ook zitten er jongeren bij. Voordat de groep daadwerkelijk aan de slag ging, hebben ze nagedacht over wat de paus bedoelt met synodaliteit, want daarvan bestonden veel verschillende interpretaties.

Corona heeft voor de nodige horten en stoten gezorgd, maar twee weken geleden is de stuurgroep aan de slag gegaan met een vragenlijst en kaartspel ontwikkeld door Kerknet met vragen over de deelthema’s. Die 34 mensen fungeren nu als ambassadeurs, ze gaan op verschillende plekken in het bisdom het gesprek aan. Het is de bedoeling dat zij ook contact maken met mensen zonder nauwe band met de Kerk. Dat loopt tot Pasen, daarna gaan we de resultaten verzamelen.

Onze bisschop, Lode Van Hecke, is nieuw en heeft nog geen diocesane raad ingesteld. Dat wil hij ook op synodale wijze doen: mensen mogen daarover meepraten. Deze stuurgroep is daar een eerste aanzet toe. Volgens onze bisschop is dit het moment om samen te ontdekken hoe we synodaliteit waarmaken in ons bisdom.”

Aartsbisdom Mechelen-Brussel: ‘Dialoog voert boventoon’

“We zijn volop bezig”, zegt woordvoerder Geert De Kerpel. “Bij de opening van het synodale proces in Rome stuurde kardinaal De Kesel een oproep aan iedereen om mee te doen. Hij stuurde een persoonlijke brief naar alle pastoraal benoemden in het aartsbisdom en plaatste een brief in het tijdschrift van het bisdom waarin hij uitlegde dat de consultatiefase in de eerste plaats draait om luisteren naar elkaar en de Heilige Geest en samen op weg gaan in een dynamisch proces.

In ons grote aartsbisdom is het gesprek op honderden plaatsen bezig, in gespreksgroepen en op speciale avonden. Diakens, religieuzen en seminaristen zijn bijvoorbeeld al geraadpleegd. We hebben twee coördinatoren die het proces stimuleren en met een helikoptervisie het overzicht bewaren. Zij doen regelmatig verslag van de voortgang in het bisdomblad, om de mensen op de hoogte te houden en om inspiratie te bieden voor manieren waarop het gesprek kan worden aangegaan.

De paus reikt ons hiermee een mooie kans aan om stapsgewijs toe te groeien naar de synode van 2023. Het is een dynamisch gebeuren, iedereen is welkom om inbreng te geven. Ik hoor ook veel positieve feedback: veel mensen voelen zich geroepen om aan de slag te gaan. Mensen duwen daarbij niet hun eigen visie door: dialoog en luisteren naar elkaar voeren de boventoon.”

Bisdom Hasselt: ‘Op veel plaatsen stappen’

“De startviering van het synodale proces viel bij ons samen met de zaligverklaring van pater Jordan, stichter van de salvatorianen”, vertelt woorvoerder Bart Coenegrachts. “Vanuit Rome was een Vlaamse pater aanwezig bij onze viering. Hij deed verslag van de openingsviering van het synodale proces met de paus in Rome: die vreugde kon hij doorgeven aan alle aanwezigen.

Met het Platform Ignatiaanse Spiritualiteit hebben we de handen ineengeslagen en een vorming over ignatiaanse onderscheiding voor parochieassistenten gemaakt. We hebben met de pastorale raad en de priesterraad gesproken en via internet proberen we het contact met jongeren warm te houden.

Corona heeft het niet gemakkelijk gemaakt, maar ik zie op veel plaatsen wel stappen. We willen mensen samenbrengen en op weg gaan om te kijken hoe we het spirituele leven in het bisdom vorm kunnen geven en onze achterban daarbij een rijk aanbod kunnen voorhouden. We hopen dat ook binnen bestaande structuren vernieuwing plaatsvindt.

Bisschop Hoogmartens heeft met armoedebestrijders, zorgpastores en artsen gesproken; een ontmoeting met Syrische jongeren in het kader van de synode staat nog in zijn agenda. Op Aswoensdag is een kunstwerk in de kathedraal onthuld; mensen kunnen door middel van kaartjes bij dit kunstwerk reflecteren op de vragen van het synodale proces.”

Lees meer over de ‘synode over synodaliteit’ en het belang van luisteren in Katholiek Nieuwsblad van deze week.