Het aantal kerkgangers in Nederlandse parochies lijkt als gevolg van de coronacrisis met ongeveer 25 procent te zijn afgenomen. Dat blijkt uit een rondgang van Katholiek Nieuwsblad langs 21 parochies in de zeven bisdommen.  

Met name ouderen en kwetsbare parochianen mijden de kerk uit angst of voorzichtigheid, zeggen verschillende pastoors. “Onder kerkgangers die voor de coronacrisis gewoonlijk in onze kerken kwamen, zit nog heel wat schrik”, ziet een pastoor uit het aartsbisdom Utrecht.

‘Duidelijke verschillen’

Voor de crisis kwamen bij een zondagsviering in een van zijn kerken zo’n 80 tot 100 mensen, nu zo’n 50 tot 60. “Natuurlijk zijn we blij met allen die komen, maar er zijn wel duidelijke verschillen tussen de periode voor corona en nu.”

In andere parochies is de terugloop minder, daar spreken pastoors over een lichte afname. Een pastoor uit het bisdom Haarlem-Amsterdam constateert zelfs een lichte stijging. De meeste benaderde priesters spreken echter van een teruggang met zo’n 25 tot 30 procent.

Invloed ‘coronaprotocol’ kerkprovincie

Soms spelen ook de preventieve maatregelen tegen corona een rol, blijkt uit de reacties. Zo leidt de anderhalve-meter-opstelling er zo nu en dan toe dat niet iedereen een plaats in de kerk kan reserveren.

“Wij hebben een kerk waar door de maatregelen nu maximaal zestig personen in kunnen”, vertelt een pastoor uit het bisdom Den Bosch. “Normaliter kerkten hier op de zondagochtend 160 mensen, over twee Missen verspreid. Dat gaat nu niet meer.”

Volgens het coronaprotocol van de Nederlandse kerkprovincie wordt het maximaal aantal aanwezigen bij religieuze bijeenkomsten bepaald door de grootte van het kerkgebouw. Wanneer een kerk meer dan 100 mensen verwacht, of meer mensen dan er in de kerk passen, moeten parochianen hun plaats voor de Mis reserveren. Voor sommigen vormt dit mogelijk een drempel, merken enkele priesters.

‘Het is het niet durven’

Andere pastoors zeggen dat de beperkte ruimte juist geen rol speelt in hun parochie: er worden bijvoorbeeld extra vieringen aangeboden, of de Mis is verplaatst naar een grotere kerk.

“In het begin, toen nog maximaal dertig mensen de Mis mochten bijwonen, was dit voor veel mensen een hele drempel”, zegt een pastoor uit het bisdom Roermond. “Het is nu echt het niet durven. Zelf niet, of de kinderen adviseren ouders om niet te gaan.”

Een pastor uit het bisdom Groningen-Leeuwarden ziet juist dat de afname van de kerkgang minder groot is bij kleinere kerken. “Terwijl we in grotere kerken meer ruimte hebben om iedereen een plaats te geven. Blijkbaar ervaart men in kleinere gemeenschappen een grotere verbondenheid.”

Liever de livestream

Een andere mogelijke oorzaak van de afname is dat sommige parochianen de Mis nog liever via de livestream volgen, of dat sommige mensen de kerkgang ontwend zijn geraakt, blijkt uit de reacties. In een aantal parochies hebben pastorale teams daarom besloten om de online-vieringen te staken, om de terugkomst naar de kerk te stimuleren.

“Sommige parochianen vinden het gezellig om de Mis thuis via de TV te volgen”, constateert een andere priester uit het bisdom Den Bosch. “Ze blijven dan toch daarin hangen.”

Dat merkt ook een pastoor uit het bisdom Haarlem-Amsterdam: “Sommigen zeggen: ‘Als ik de Mis vanuit mijn luie stoel de kan volgen, waarom zou ik naar de kerk gaan?’” Dit was reden voor zijn pastorale team om de livestream van de parochie stop te zetten.

Een pastoor uit het bisdom Breda worstelt hier nog mee. Zijn parochie gaat wel door met de online vieringen.“Wij willen de Eucharistieviering niet onthouden aan deze mensen. Aan de andere kant ben ik wel bezorgd in hoeverre een livestream gemakzucht in de hand werkt en mensen de gewoonte krijgen om via die weg hun geestelijke voedsel te ontvangen.”

Enkele pastoors denken dat ook de coronabeperkingen voor koren mogelijk een rol spelen in de afname van het aantal kerkgangers.

“Nu de koren kleiner zijn door de maatregelen, komt er ook minder volk”, ziet een priester uit het bisdom Den Bosch. “Veel koorleden namen voor corona familieleden of vrienden mee.”

Terug op het oude niveau?

Opvallend is hoe verschillend de ondervraagde priesters de teruggang duiden. Terwijl de een meent dat het meevalt of dat “het aantal deelnemers aan de Eucharistie toch voldoening geeft gezien de omstandigheden”, zeggen anderen dat ze “mensen hebben verloren door de coronacrisis”.

Hoewel in veel parochies het aantal kerkgangers sinds het herstarten van de publieke vieringen stijgt, vrezen sommige priesters dat men niet terugkomt op het niveau van voor de coronacrisis. “Het is de vraag of we weer op het oude niveau gaan komen, of dat er toch sprake is van de trend die de laatste jaren is ingezet”, zegt een priester uit het bisdom Groningen-Leeuwarden.

Een collega uit Limburg ziet het eveneens somber in: “Ik denk niet dat we weer op het oude niveau gaan komen. Het ontwent gauw. Het proces van ontkerkelijking gaat nog altijd door. Ik denk dat de coronacrisis een versnellende werking heeft.”