Ondanks alle eerdere akkoorden viel Azerbeidzjan op 19 september de Armeense enclave Nagorno-Karabach aan. Meer dan honderdduizend inwoners sloegen op de vlucht. De Artsakhi’s – zo noemen die mensen zichzelf – lijken inmiddels door iedereen vergeten.
Zoals elke mama is Khristine trots op de kleine David. Maar als ze vertelt in welke omstandigheden haar zoontje ter wereld kwam en hoe zijn eerste dagen verliepen, schieten haar ogen vol.
Khristine was zwanger tijdens de negen maanden dat de bergpas van Laçin geblokkeerd werd en Artsakh volkomen van de buitenwereld was afgesloten. Haar weeën begonnen net toen de Azeri’s de stad Stepanakert bombardeerden. De bevalling was pijnlijk, want Khristine had wekenlang hongergeleden.
Meteen na de geboorte reed de jonge moeder met man en baby in de laadbak van een gammele vrachtwagen naar Jerevan, de hoofdstad van Armenië. Ze worden nu samen met andere gezinnen uit Artsakh opgevangen in een peuterschool in Masis, vijftien kilometer ten zuiden van Jerevan.
De volledige bevolking van Artsakh – meer dan honderdduizend mensen – vluchtte tijdens de laatste dagen van september naar Armenië. Er vielen meer dan honderd doden, waaronder dertig kinderen. Stepanakert is een spookstad geworden.
“Inmiddels is alle Armeniërs duidelijk geworden dat zij op geen bondgenoten hoeven te rekenen.”
Tweet dit!
Volgens de internationale rechtsorde zijn deze mensen geen vluchtelingen. De inwoners van de autonome Armeense enclave Nagorno-Karabagh hebben immers een Armeens paspoort. En het statuut van Internal Displaced Persons (IDP’s) kunnen zij ook niet krijgen, want zij hebben een landsgrens overgestoken.
De republiek Armenië dokterde dan maar zelf een statuut uit voor de gevluchte Artsakhi’s. Zij dromen er immers allemaal van ooit naar hun thuisland terug te keren, al beseffen ze wel hoe veraf die droom is.
Wellicht worden hun huizen straks door Azeri’s ingenomen, worden de begraafplaatsen van hun ouders omgewoeld, de khachkars – typische Armeense kruisstenen – en kleinere kerkjes vernietigd en grotere kerkgebouwen omgebouwd tot moskeeën of tot ‘Albanese’ kerken. Die Albanese Kerk is een autocefale Kerk die in de zevende eeuw aansloot bij de Armeens-apostolische Kerk. Maar het regime in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe zet die geschiedenis steevast op zijn kop.
Het is merkwaardig dat de Artsakhi’s – met steun van Armeense overheden en hun eigen regering in ballingschap – vooral in centrale delen van Armenië onderdak zoeken in lege overheidsgebouwen, scholen of hotels. Tijdens de 44-daagse oorlog van oktober-november 2020 concentreerde de vluchtelingenstroom zich juist in de grensgebieden.
Maar Ilham Aliyev, de dictator van Azerbeidzjan, kondigde uitdrukkelijk aan dat zijn expansiedrift niet ophoudt bij Artsakh, de enclave die Jozef Stalin honderd jaar geleden aan Azerbeidzjan toewees. Aliyev noemt Armenië steevast West-Azerbeidzjan, en die dreiging is niet loos.
Gezien het gemak waarmee hij zijn etnische zuivering in Artsakh heeft doorgevoerd en het stilzwijgen van de internationale gemeenschap, zou het niet lang kunnen duren voor de ‘sterke man van Bakoe’ opnieuw aanvalt.
Azerbeidzjan maakte al verschillende keren duidelijk dat de meest zuidelijk provincie van Armenië, Syunik, een doorn in het oog is. Als Aliyev Syunik verovert, maakt hij zo verbinding met zijn exclave Nachitsjevan en grenst Azerbeidzjan rechtstreeks aan goede vriend Turkije.
Inmiddels is alle Armeniërs duidelijk geworden dat zij op geen bondgenoten hoeven te rekenen. Poetin had zich op 9 november 2020 garant gesteld voor de toenmalige wapenstilstand en zou met vredestroepen Artsakh verdedigen en de vrije doorgang via de corridor van Laçin garanderen. Maar het Kremlin deed niets.
“In de jaren dertig, een decennium na de Armeense genocide, noemde Winston Churchill ons een in de steek gelaten natie.”
Tweet dit!
Westerse regeringen grossierden in veroordelingen, maar niemand legde Aliyev een strobreed in de weg. Zouden de groeiende gasleveringen vanuit Bakoe daar voor iets tussen zitten? Europees commissievoorzitster Ursula von der Leyen noemde dictator Aliyev anderhalf jaar geleden in Bakoe zonder omwegen “een nieuwe, betrouwbare bondgenoot”.
Maar natuurlijk deed ook de eigen interne verdeeldheid de Armeniërs de das om. “Bondgenoten kunnen nuttig zijn”, zegt aartsbisschop Bagrat Galstanyan in het noordelijke Tavush. “Maar wij moeten eerst zelf weten wat onze strategie is.”
De Armeens-apostolische prelaat verwijst onder meer naar de verkiezingsbelofte van Armeens premier Nikol Pashinyan om Artsakh te verdedigen en zijn plotse ommezwaai toen hij in mei 2022 aangaf bereid te zijn de soevereiniteit van Azerbeidzjan over het gebied te erkennen.
“In de jaren dertig, een decennium na de Armeense genocide, noemde Winston Churchill ons ‘an abandoned nation’ – een in de steek gelaten natie”, zegt aartsbisschop Galstanyan. “Is er al iets veranderd? En weten wij zelf welke natie wij willen zijn, hebben wij een visie? We moeten ophouden zondebokken te zoeken, onze rug rechten, onszelf innerlijk versterken en zo de Armeense natie – Artsakh incluis – vormgeven.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
