De Filipijnse Kerk buigt zich over de mogelijkheid van een personele prelatuur voor Filipino’s in het buitenland. Dat zou een unieke situatie opleveren die niet alleen gevolgen heeft voor onderdrukte Filipijnse gastarbeiders, maar zelfs de structuur van de hele Kerk.
Volgens schattingen wonen twaalf miljoen Filipino’s in het buitenland: een tiende deel van het totaal aantal inwoners van de eilandengroep. Drie miljoen daarvan verdienen als gastarbeider geld voor hun familie thuis: de mannen vaak als bouwvakker of havenarbeider, de vrouwen als schoonmaakster of kindermeisje. Het merendeel van de Filipijnse gastarbeiders werkt in het Midden-Oosten.
Afgelopen zomer hebben de Filipijnse bisschoppen nagedacht over de mogelijkheid om een personele prelatuur op te richten voor de Filipijnse diaspora, meldt Crux. Dat idee bestaat al bijna een kwart eeuw en is ooit door een Filipijnse priester bedacht. In 2020 werd het plan met de toewijzing van een speciale commissie in een hogere versnelling gezet en nu zijn de bisschoppen dus klaar om er concreet over na te denken.
Een personele prelatuur is een pastorale structuur die niet aan een bepaald gebied gebonden is, zoals een kerkprovincie dat wel is. Het concept werd tijdens het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) geformuleerd en in de kerkelijke wetten vastgelegd. De Kerk telt momenteel één personele prelatuur: het Opus Dei. In 2012 overwoog het Vaticaan een tweede personele prelatuur op te richten om de traditionalistische Pius X-gemeenschap in eenheid met de Kerk te houden. De gemeenschap weigerde echter.
Tijdens hun bijeenkomst in juli hebben de bisschoppen zich voorgenomen om in beraad te gaan met bisschoppenconferenties van landen waar veel Filipino’s wonen, waar de prelatuur dus het meest kan betekenen. Ook willen ze de bereidheid van Filipijnse priesters om zich in te zetten voor de diaspora peilen. Bij gunstige uitkomsten willen de bisschoppen het verzoek formeel indienen bij het Vaticaan.
Vooral op het Arabisch schiereiland zou een personele prelatuur veel verschil kunnen maken. Filipijnse gastarbeiders werken daar in een regio waar de Kerk amper aanwezig is. Het schiereiland telt een kleine vier miljoen katholieken – vrijwel uitsluitend gastarbeiders – en is verdeeld in twee apostolische vicariaten; er zijn geen kerkprovincies of bisdommen. De katholieke kerkgebouwen in de regio zijn op twee handen te tellen.
Onderdrukking en uitbuiting van gastarbeiders komt in landen als de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar enorm veel voor. Volgens Amnesty International is in deze landen vaak het zogenaamde kafala-systeem van kracht. Dat systeem houdt in dat arbeidsmigranten afhankelijk zijn van een lokale sponsor die hun verblijfs- en werkvergunning regelt. In de praktijk houdt dit in dat arbeidsmigranten vaak volledig in de macht van hun werkgever zijn: paspoorten worden afgepakt, lonen te laat uitbetaald en dwangarbeid is aan de orde van de dag.
Vrouwelijke huishoudelijke hulpen worden vaak seksueel misbruikt en bouwvakkers bezwijken aan enorme druk onder zware omstandigheden – zoals de dood van 6.500 stadionbouwers in Qatar aantoonde.
Grotere nabijheid van de Kerk zou Filipijnse gastarbeiders – en wellicht ook (niet-katholieke) arbeidsmigranten uit andere landen – steun kunnen bieden onder deze omstandigheden. Een personele prelatuur die arbeidsmigranten in contact brengt met priesters die hun eigen taal spreken, kan niet alleen geestelijke bijstand verlenen, maar maakt het voor Filipino’s die uitgebuit of mishandeld worden wellicht ook makkelijker om aan de bel te trekken.
Wie bijvoorbeeld nu naar de situatie in Nicaragua kijkt, ziet dat de Kerk daar de voornaamste steunpilaar is voor de bevolking, die gebukt gaat onder een repressief regime. Bisschoppen als Rolando Alvarez verwoorden de zorgen van de bevolking. Een personele prelatuur zou zo’n zelfde rol kunnen vervullen voor arbeidsmigranten in het Midden-Oosten.
Maar niet alleen voor Filipijnse arbeidsmigranten kan het plan een wereld van verschil betekenen. In bredere zin heeft dat namelijk invloed op de organisatiestructuur van de gehele Kerk. Die is sterk geografisch ingericht: parochies, bisdommen en kerkprovincies zijn – uitzonderingen daargelaten – op steden, regio’s of landen gebaseerd. Verenigingen van bisschoppenconferenties zijn per werelddeel opgezet (zoals COMECE, de conferentie van de EU-bisschoppen). Ook religieuze congregaties zijn vaak op grotere schaal georganiseerd als territoriale provincies.
Tegelijkertijd leven we in een wereld waarin plaats en afstand steeds minder bepalend zijn. Snellere reismethoden en de digitalisering hebben wereldwijd communiceren en organiseren veel makkelijker gemaakt. Zou de Kerk niet moeten meegaan in die beweging?
Dat de Kerk organisatorisch en pastoraal kán inspelen op brede maatschappelijke ontwikkelingen, heeft zij in het verleden al meerdere malen getoond. In de twaalfde en dertiende eeuw, toen de steden weer begonnen te groeien, ontstonden bedelordes om in de stadscentra te evangeliseren. Veel missiecongregaties vinden hun oorsprong in het tijdperk van de ontdekkingsreizen.
De Kerk kan dus richting een structuur evolueren die meer gebaseerd is op personele prelaturen. Het is alleen wel de vraag of het Filipijnse plan vanuit het juiste uitgangspunt vertrekt. Een prelatuur voor Filipino’s is uiteindelijk toch weer gebaseerd op één bevolkingsgroep. In het Midden-Oosten, waar Filipijnse katholieken onderdrukking ervaren, kan zo’n prelatuur helpen om hen een sterkere maatschappelijke positie te geven. Maar in een westers land als de Verenigde Staten, waar ruim vier miljoen mensen van Filipijnse afkomst wonen, kan zo’n prelatuur juist segregatie in de hand werken.
Daar hebben de Filipijnse bisschoppen in een eerder stadium ook al aan gedacht. In regio’s waar de Kerk meer ontwikkeld is, zou de personele prelatuur erop gericht moeten zijn om leden te integreren in het lokale bisdom- en parochieleven, voorzien de bisschoppen. In het licht van afnemend kerkbezoek en dalende roepingen zou dat voor westerse bisschoppen welkom zijn.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
