De Nijmeegse Radbouduniversiteit werd dit jaar honderd jaar geleden opgericht als de Katholieke Universiteit Nijmegen, “om te laten zien dat katholieken wel degelijk aan wetenschap konden doen”. Het predicaat ‘katholiek’ was toen al een punt van discussie en dat is niet veranderd.
Een theologische faculteit? Daar zaten de Nederlandse bisschoppen eigenlijk helemaal niet op te wachten. Zo was de Katholieke Universiteit Nijmegen in 1923 bijna opgericht zonder een opleiding voor theologen.
De bisschoppen waren tevreden met hun eigen seminaries, legt universiteitshistoricus Jan Brabers uit. Als priesterstudenten talent hadden voor wetenschap, dan moesten ze maar naar Leuven of Rome, zoals ze altijd al hadden gedaan. Maar om geldige diploma’s te kunnen uitreiken, moest een universiteit destijds ten minste drie faculteiten hebben. Het stond vast dat de nieuwe katholieke universiteit een rechtenfaculteit en een faculteit letteren en wijsbegeerte zou hebben.
De derde moest een medische faculteit zijn, vonden de bisschoppen. “Men zag een tekort aan katholieke artsen in katholieke streken en dat tekort wilde men opvullen. Maar een groot nadeel was dat een medische faculteit veel duurder was dan een faculteit theologie.”
Hadden ze aan de medische faculteit vastgehouden, dan was de universiteit er nooit gekomen. In de tijd kregen bijzondere universiteiten nog geen subsidie van de overheid. “Tot eind jaren veertig werden deze gefinancierd met de dubbeltjes en kwartjes van de gelovigen.”
In 1900 was de katholieke neerlandicus Maarten Poelhekke aan het tellen gegaan: ongeveer 35 procent van de Nederlandse bevolking was toen katholiek, maar onder de academici schommelde dit percentage tussen de tien en de vijftien procent. Van de honderden hoogleraren aan de Nederlandse universiteiten was er welgeteld één katholiek.
“Een van de grondredenen voor de stichting van de Katholieke Universiteit was te laten zien dat katholieken wel degelijk aan wetenschap konden doen.”
Tweet dit!
“De Nijmeegse universiteit had dus als belangrijke doelstelling dat kwantitatieve tekort weg te werken, maar er was ook een kwalitatief tekort”, vertelt Brabers. “Het idee dat overtuigde katholieken aan wetenschap konden doen, werd nog niet gemakkelijk geaccepteerd. Een van de grondredenen voor de stichting van de Katholieke Universiteit was te laten zien dat katholieken wel degelijk aan wetenschap konden doen.”
Ondertussen bleef de theologische faculteit een stiefkindje. “De twee andere faculteiten, letteren en rechten, groeiden en bloeiden. Theologie hing er maar een beetje bij, om maar drie faculteiten te hebben.”
Pas in de jaren zestig was die emancipatie vrijwel voltooid. Getalsmatig nog niet helemaal, maar het idee dat katholieken op wetenschappelijk niveau niet konden meedoen was achterhaald. Dit waren ook de jaren waarin de theologische faculteit tot bloei kwam. Tot dan toe werden er alleen priesters toegelaten, nu werd de opleiding opengesteld voor leken, ook vrouwen.
In diezelfde jaren zestig verruilden Nijmeegse studenten massaal het katholicisme voor het marxisme, ook aan de theologische faculteit. Dat is tenminste het beeld dat bestaat. Brabers nuanceert dit echter. “Er waren marxistische studenten en die dwongen het een en ander af, ook bij theologie: de bevrijdingstheologie kwam op in de jaren zeventig.”
“De marxisten waren luidruchtig en bepaalden voor een belangrijk deel de sfeer”, vervolgt hij, “maar de overgrote meerderheid aan de universiteit werkte gewoon door en deed niet mee aan bezettingen van de universiteitsgebouwen en dat soort zaken. Die mensen waren ertegen, maar hen hoor je niet zo vaak.”
Hoe katholiek is de universiteit als geheel nog? Sinds 2004 heet ze Radboud Universiteit. Brabers: “In de jaren zestig liet men het strijdbare, getuigende confessionele karakter vallen zonder helemaal af te stappen van de katholieke signatuur. Maar als je een katholieke universiteit wilt blijven en dat wilt uitdragen, wat draag je dan uit? En in welke vorm ga je dat dan doen? Dat zijn vragen die sindsdien voortdurend aan de orde zijn geweest.”
In 2020 ontnamen de Nederlandse bisschoppen de universiteit het predicaat ‘katholiek’. Tijdens het ad limina-bezoek van november 2022 bleek echter dat de universiteit per pauselijk decreet was opgericht: dat decreet is nooit ingetrokken. Volgens het Vaticaan is de Radboud Universiteit dus nog steeds katholiek.
 |
Gratis kennismaken met KN?Dit artikel bestaat uit een fragment van een verhaal afkomstig uit Katholiek Nieuwsblad van deze week. Vrijblijvend kennismaken met KN? Vraag hier 3 gratis proefnummers aan! |
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
