De gebeurtenissen vonden een kwart eeuw geleden plaats en toch zijn ze nog steeds actueel: op 24 maart 1999 begon de NAVO-missie in voormalig Joegoslavië. Waarnemers willen de hoop op verandering niet opgeven.
‘Collateral damage’ – deze term hangt vandaag de dag nog steeds als een molensteen om de nek van de NAVO. Het verwijst naar de burgers die 25 jaar geleden omkwamen tijdens de bombardementen op doelen van het Servische leger en de regering door westerse straaljagers; de aantallen variëren van 400 tot 750.
“Ik zou de term vandaag niet gebruiken. Dit technische taalgebruik kan ongevoelig en ontwijkend overkomen. Dat is een les die ik in 1999 heb geleerd”, zegt Jamie Shea.
“Washington en de Europese regeringssteden waren ervan overtuigd dat geweld de enige taal was die Milosevic verstond”
Tweet dit!
Als woordvoerder van de NAVO werd hij het gezicht van de militaire operatie in voormalig Joegoslavië. Ondanks de verliezen beschouwt hij de missie nu als een succes.
Op de avond van 24 maart 1999 losten jachtbommenwerpers uit Spanje raketten boven Joegoslavische luchtmachtbases. ‘Operatie Allied Force’ was begonnen. Om een “humanitaire catastrofe” in Kosovo te voorkomen, had de NAVO de aanval ingezet zonder VN-mandaat.
Washington en de Europese regeringssteden waren ervan overtuigd dat geweld de enige taal was die de Joegoslavische autocraat Slobodan Milosevic verstond.
Het leger van Milosevic had eind jaren ‘90 de guerrilla-aanvallen van het ultranationalistische Kosovo Bevrijdingsleger (UCK) afgeslagen – en daarbij de Kosovaarse Albanezen als collectieve vijand gekozen.
800.000 mensen, bijna de helft van de bevolking van Kosovo, waren op de vlucht aan het einde van het 78 dagen durende NAVO-bombardement. Ze zouden voor altijd uit hun huizen zijn verdreven en Milosevic zou nog vele jaren terreur hebben gezaaid in de Balkan, schat Shea: “De Navo maakte een einde aan de oorlog in voormalig Joegoslavië en stelde miljoenen mensen in staat om in vrede en veiligheid te leven, hoewel misschien nog niet in welvaart.”
In zowel Servië als Kosovo heeft de NAVO-missie de kijk op het Westen gevormd – op verschillende manieren, zegt Ulf Brunnbauer, directeur van het Leibniz Instituut voor Oost- en Zuidoost-Europese Studies in Regensburg.
De vele burgerdoden hebben zelfs liberale Serviërs sceptisch gemaakt: “Velen in Servië hebben het gevoel dat deze slachtoffers weinig erkenning krijgen in het Westen. Dit is het soort grond dat antiwesterse krachten zoals de regeringspartij SNS, de orthodoxe Kerk en, als externe actor, Rusland, omploegen voor hun propaganda. Zij beweren dat het Westen niet te vertrouwen is.”
In Kosovo ligt dat anders. Daar werden de binnenrollende NAVO-soldaten van de ‘Kosovo Force’ (KFOR) begroet met leuzen als “God bless America”. En met het oog op de toenmalige Amerikaanse minister van Defensie: “Madeleine Albright is onze moeder”.
Tot op de dag van vandaag is KFOR gestationeerd in het noorden van Kosovo, waar etnische Serviërs wonen. Zij beschuldigen de etnisch Albanese politici in de hoofdstad Pristina van onderdrukking. De wonden van de jaren ‘90 helen maar langzaam.
“Het trauma van de Servische samenleving als gevolg van de bombardementen duurt voort en wordt al twee decennia op politiek niveau gemanipuleerd”, zegt politiek analist Igor Bandovic in Belgrado.
Noch in de samenleving, noch in geschiedenislessen is er aandacht besteed aan de oorlog in Kosovo. “Dit heeft ertoe geleid dat jongere generaties het verhaal van de jaren ‘90 bijna één op één overnemen.”
(Artikel gaat verder onder kader)
Interview
‘Er is nog steeds een gebrek aan vertrouwen en een angst voor de ander’
Bisschop Dode Gjergji (midden). | Foto: Shpend Maliqi – Wikimedia Commons De enige katholieke bisschop in Kosovo zou graag meer stabiliteit zien in zijn land. 25 jaar na de NAVO-missie in voormalig Joegoslavië zijn er nog steeds politieke en sociale spanningen, zo stelt Dode Gjergji vast. De bisschop van het bisdom Prizren-Pristina geeft hiervoor onder andere Servische politici de schuld. Gescheiden gemeenschappenDe 61-jarige geestelijke geeft echter toe dat de orthodoxe en katholieke kerken ondanks al hun inspanningen geen grote bijdrage hebben kunnen leveren aan de verzoening in Kosovo. “Het is nog steeds duidelijk dat er een gebrek aan vertrouwen is en een angst voor de ander, een neiging om in gescheiden gemeenschappen te leven.” “Zonder de interventie van de NAVO zou veel van wat we nu hebben niet mogelijk zijn geweest”, aldus bisschop Dode. Hij voegt eraan toe dat de NAVO-interventie een antwoord was op een humanitaire crisis “en een poging om de vrede en veiligheid te herstellen, niet alleen in Kosovo, maar ook in de regio”. Betere levensomstandighedenDit betekent echter niet dat alles sindsdien ten goede is veranderd. “Zelfs 25 jaar na de terugkeer van de vrede zijn er nog steeds veel uitdagingen en problemen in Kosovo.” Hij zou graag betere levensomstandigheden zien voor alle mensen in Kosovo, met een ontwikkelde economie, een onafhankelijk rechtssysteem en gelijke religieuze, menselijke en etnische rechten voor iedereen, zo zegt de katholieke geestelijke. Katholieke minderheid“Ik zou ook graag een sterk onderwijssysteem zien dat kennis en culturele diversiteit bevordert. Tot slot zou ik graag een diepgaande internationale samenwerking zien om Kosovo te steunen op zijn weg naar duurzame ontwikkeling en welvaart.” De Republiek Kosovo ligt in het westelijke deel van het Balkanschiereiland en telt ongeveer 1,9 miljoen inwoners. Naar schatting 162.000 mensen wonen in de hoofdstad Pristina. De meerderheid van het land is moslim en de meeste mensen behoren tot het soennitische geloof. Ongeveer drie procent is katholiek en ongeveer vier procent is Servisch-orthodox. De bevolking bestaat voor ongeveer 91 procent uit Albanezen en voor 4 procent uit Serviërs. |
Een beleid geboren uit trots, verontwaardiging, slachtoffermythe en bevrijdingsstrijd: Balkan-nationalisme zet de toon in zowel Pristina als Belgrado. Dit maakt niet alleen de EU-diplomaten die tussen de regeringen bemiddelen wanhopig. Het leidt ook tot hachelijke situaties zoals afgelopen september, toen de twee buurlanden waarschijnlijk dicht bij een nieuw open conflict kwamen.
In de Noord-Kosovaarse stad Banjska vochten Servische extremisten urenlang een vuurgevecht uit met de Kosovaarse politie. Daarna barricadeerden ze zichzelf in een orthodox klooster en wisten te ontsnappen.
Eén Kosovaarse politieagent en drie Servische aanvallers kwamen om het leven. Kosovaarse politici veroordeelden de “terroristen”. De Servische media daarentegen eerden de “martelaren” en “helden van Kosovo”.
Arben Hajrullahu heeft de hoop nog niet opgegeven dat de buren uiteindelijk een gemeenschappelijke interpretatie van de geschiedenis zullen vinden. “Deze visie mag nooit worden opgegeven”, zegt de politicoloog van de universiteit van Pristina. Wederzijdse erkenning tussen de staten blijft echter een eerste vereiste.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
