2023 was een jaar waarin er veel gebeurde in de Kerk, maar onderaan de streep weinig concrete ontwikkelingen te bespeuren zijn. Het was daarmee een jaar dat vooral voorzetten voor de toekomst deed; niet vreemd voor een Kerk die in eeuwen denkt.

In het eerste nummer van Katholiek Nieuwsblad van 2023 voorspelde de redactie wat dit jaar zoal zou brengen op kerkelijk vlak. De Kerk is een instituut dat in eeuwen denkt, zowel achter- als vooruit in de tijd, en daarom was dat artikel geenszins een staaltje koffiedikkijkerij: de kerkelijke agenda was voor 2023 grotendeels al bepaald.

Vrijwel alle voorspellingen in dat artikel zijn dan ook uitgekomen. Alleen de mogelijke pausreizen naar Libanon en Oekraïne zijn geen waarheid geworden – maar die stonden dan ook slechts met potlood op de Vaticaanse kalender ingetekend.

Geen saai jaar

Die voorspelbaarheid maakt 2023 echter zeker geen saai jaar. De Kerk heeft in geen tijden zo’n veelbewogen en drukke periode meegemaakt; achteraf gezien was het overlijden van emeritus-paus Benedictus XVI op de drempel van januari misschien wel een voorteken dat de katholieke wereld zich kon opmaken voor een jaar dat allerminst stilletjes zou verlopen.

Van een synode en een WJD tot een Missionaire Parochie-conferentie en een nieuwe aartsbisschop in Brussel: op alle niveaus was de Kerk het afgelopen jaar volop in beweging.

Heel duidelijk is te zien dat die beweging één kant op wijst: richting de toekomst. Al die grote en minder grote gebeurtenissen hebben namelijk iets met elkaar gemeen: ze hebben ontwikkelingen in gang gezet waarvan de resultaten de tijd nodig hebben om te rijpen.

Synodale sleutelmomenten

De synode over synodaliteit, om maar met de grootste te beginnen, zag in 2023 liefst twee sleutelmomenten. In februari werden de continentale bijeenkomsten gehouden en in oktober schoof men in Rome aan de ronde synodetafels aan voor de eerste wereldwijde bisschoppenvergadering.

Hoewel er in aanloop naar die sessie al de nodige concrete ontwikkelingen aan te wijzen waren – zoals paus Franciscus’ besluit om voor het eerst in de geschiedenis leken stemrecht te geven op een synode – resulteerde die bijeenkomst in een document dat vooruitwijst naar de tweede synodale bijeenkomst in oktober 2024.

Er hangen al vruchten aan de synodale boom, gaf hulpbisschop Ted Hoogenboom aan, “maar die zijn nog niet rijp: pas volgend jaar, na de tweede bijeenkomst, is het tijd om de oogst te plukken”. Over wat de synode zal betekenen voor de koers van de Kerk, zal dus op z’n vroegst pas eind 2024 iets te zeggen zijn.

China

Even dikke nevelen omhullen het effect van paus Franciscus’ bezoek aan Mongolië in de eerste dagen van september. Die reis bracht hem naar een buur van China, waarmee het Vaticaan een ingewikkelde diplomatieke verstandhouding heeft vanwege de geloofsonderdrukking in het land.

De communistische overheid van China had haar burgers verboden om de paus in Mongolië op te zoeken, maar Franciscus maakte van de gelegenheid gebruik om “een hartelijke groet over te brengen aan het nobele Chinese volk”. Een overduidelijke handreiking die signaleerde dat de deur van het Vaticaan altijd openstaat, al lijkt China nog geen aanstalten te maken om binnen te gaan.

Mannen naar Franciscus’ hart

Ook op andere vlakken deed paus Franciscus dit jaar voorzetten waarvan het effect niet voor 31 december meetbaar zal zijn. Tijdens het consistorie van 30 september creëerde hij 21 nieuwe kardinalen, hoofdzakelijk mannen naar zijn hart, waarmee hij het College van Kardinalen – dat na zijn pontificaat zijn opvolger zal kiezen – verder heeft aangevuld met prelaten die zijn visie onderschrijven. Dat maakt de kans groter dat “Johannes XIV”, zoals Franciscus zijn hypothetische opvolger in interviews noemt, zijn lijn zal doorzetten.

Ook buiten Rome was dat merkbaar, bijvoorbeeld door de benoeming van Luc Terlinden tot de nieuwe aartsbisschop van Mechelen-Brussel: zo is hij een groot voorstander van paus Franciscus’ synode over synodaliteit en juicht hij meer ruimte toe voor vrouwen in de Kerk.

Als bisschoppelijk motto koos hij voor fratelli tutti, oftewel allen broeders – wat niet geheel toevallig ook de titel is van de encycliek die paus Franciscus in 2020 over broederschap schreef.

Nieuwe impulsen

In Nederland werd, na de Wereldjongerendagen in Lissabon, de Katholieke Jongerendag na tien jaar weer van stal gehaald. De organisatie wilde katholieke jongeren daarmee een hart onder de riem steken, maar vooral ook nieuwe impulsen geven aan blijvende initiatieven.

De hoop van organisatielid Joris Buiting was dat de Katholieke Jongerendag deelnemers zal aanzetten om in hun eigen omgeving iets op te zetten. Ook dat is een zaak van lange adem.

Plannen klaarliggen

2023 is een jaar gebleken dat vooral uitnodigt tot vooruitkijken. Naar mogelijke nieuwe pausreizen; de Kerken van Vietnam – weer een buurland van China, trouwens – en van paus Franciscus’ thuisland Argentinië hebben aangegeven de paus officieel uit te willen nodigen. Een reis naar België, vanwege het jubileum van de Katholieke Universiteit Leuven, is zelfs al bevestigd.

Ook kunnen katholieken wereldwijd vooruitkijken naar de slotbijeenkomst van de synode over synodaliteit, natuurlijk, die ongetwijfeld grote veranderingen met zich mee zal brengen. En naar gebeurtenissen en ontwikkelingen die nog verder in het verschiet liggen – want de in eeuwen denkende Kerk heeft alweer plannen klaarliggen voor de verre toekomst.