Twee Amerikaanse bisdommen onderzoeken de mogelijkheid om te fuseren vanwege de afname van middelen en mensen. Deze vrij uitzonderlijke stap doet de vraag rijzen of dit ook in Nederland denkbaar is, waar de katholieke krimp ook blijft aanhouden.
In de Amerikaanse staat Ohio onderzoeken de bisdommen Steubenville en Columbus momenteel of een fusie haalbaar is. Dalende aantallen katholieken zijn daarvoor de voornaamste drijfveer. Het bisdom Steubenville telt nog geen 40.000 katholieken en verwacht dat dat er over tien jaar minder dan 25.000 zijn. Het bisdom telt 36 actieve priesters, van wie de helft ouder dan zestig is. Het bisdom Columbus telt 275.000 katholieken.
“Evangelisatie en de mogelijkheid om contact te leggen met onze gelovigen staan onder druk”, legt bisschop Jeffrey Monforton de problemen in Steubenville uit aan Crux. Hij beraadt zich vooral uit economische motieven op een fusie, die middelen en mensen zou moeten vrijmaken.
“Een fusie zou een veel groter economisch incasseringsvermogen opleveren”, vertelt hij. “Nu moeten we elke cent omdraaien, we hebben nauwelijks besteedbare fondsen. Het veel grotere Columbus kan ons meer middelen opleveren.”
In 1944 werd Steubenville van het bisdom Columbus afgesplitst. Destijds floreerde de staalindustrie in dat deel van Ohio, wat veel katholieke arbeidsmigranten aantrok. Sinds de jaren tachtig zijn de industriële hoogtijdagen echter voorbij. Het gebied rond Steubenville is een krimpregio geworden met een hoge mate van vergrijzing.
De andere bisschoppen van Ohio zijn het met Monforton eens dat een fusie de beste optie is, maar zij kunnen die beslissing niet eigenhandig nemen. Momenteel loopt in het bisdom een grootschalige enquête naar de mening van de gelovigen over samengaan met Columbus. De resultaten ervan gaan naar de Amerikaanse bisschoppenconferentie, waar over het plan gestemd zal worden.
“Als het Vaticaan nog toekomst in dit bisdom zou zien, had ik dat inmiddels wel gehoord.”
Tweet dit!
Bij genoeg stemmen voor het plan, gaat dat naar paus Franciscus, die het laatste woord over de kwestie heeft. Monforton verwacht niet dat het Vaticaan moeilijk zal doen over het voorstel. Anderhalf jaar geleden sprak Rome zijn zorgen al uit over de dalende cijfers in Steubenville. “Als het Vaticaan nog toekomst in dit bisdom zou zien, had ik dat inmiddels wel gehoord”, stelt de bisschop.
Bisdomfusies zijn uiterst zeldzaam: in de VS gebeurde het twee keer eerder, in 2020 en in 1956. Bisschop Monforton verwacht in de toekomst meer fusies: “In bepaalde delen van het land zien we veel krimp. Dat gaat zich in de toekomst doorzetten.”
Veel minder zeldzaam zijn natuurlijk parochiefusies; in Nederland zijn er in de afgelopen jaren talloze geweest. Het aantal parochies daalde volgens cijfers van het Kaski van 1600 in het jaar 2000 naar 606 in 2020. Teruglopende aantallen kerkgangers en priesters en dalende inkomsten zijn daarvoor de belangrijkste drijfveren. Fusies tussen bisdommen zijn niet aan de orde – maar zou dat in de toekomst kunnen veranderen?
Hoewel de cijfers ook in Nederland blijven dalen, duurt het nog wel even voor die op het niveau van Steubenville zouden komen. Zelfs het qua aantallen kleine Groningen-Leeuwarden (ook een vrij recente afsplitsing van een ander bisdom), telt met 97.000 katholieken nog altijd veel meer gelovigen dan het Amerikaanse bisdom.
Wel beschikt Groningen-Leeuwarden met 25 actieve priesters en 2 diakens in 2020 over minder priesters dan Steubenville. Ook het kerkbezoek ligt lager; in een gemiddeld weekend gaan er 4700 katholieken in het noordelijke bisdom naar de kerk, tegenover 13.000 in het bisdom Steubenville. Daarbij moet wel rekening worden gehouden met de Franciscaanse Universiteit van Steubenville, die de cijfers van het bisdom waarschijnlijk naar boven vertekent.
Ook in bijvoorbeeld het bisdom Breda liggen de cijfers laag. Dat telt 5300 reguliere kerkgangers op een totaal van 385.000 katholieken en heeft 37 priesters en 11 diakens.
De dalende trends die het Kaski signaleert, vlakken vooralsnog niet af. Het is dan ook aannemelijk is de aantallen gelovigen en priesters en de kerkgang de komende jaren verder zullen afnemen. Bisdommen zouden zich er nu al over kunnen beraden of een hechtere samenwerking de toekomstbestendigheid van afzonderlijke bisdommen niet zou kunnen bevorderen.
Vaak wordt daarbij gewezen op de priesteropleidingen. Het aantal Nederlandse priesterstudenten is zeer gering: exacte aantallen ontbreken, maar volgens de NOS waren er in 2018 92 seminaristen. Daaronder waren waarschijnlijk ook de veelal buitenlandse studenten van de Neocatechumenale seminaries in de bisdommen Haarlem-Amsterdam en Roermond. In 2019 liepen op het Sint-Janscentrum, het seminarie van het bisdom Den Bosch, slechts vier studenten rond, meldt Brabants Dagblad.
Nederland kent met uitzondering van het Bredase Bovendonk geen echte interdiocesane seminaries, waar priesterstudenten voor meerdere bisdommen worden opgeleid. Enkel het bisdom Groningen-Leeuwarden kent geen eigen priesteropleiding; priesterstudenten uit dat bisdom kunnen bijvoorbeeld in Utrecht of in Breda terecht.
De vraag rijst dan of het niet zinniger en spaarzamer zou kunnen zijn om de krachten te bundelen – misschien zelfs om één landelijk seminarie op te richten. Ierland heeft bijvoorbeeld ook één nationaal seminarie, plus een seminarie van het Neocatechumenaat. Over welke student uiteindelijk in welk bisdom werkzaam wordt en hoe ieder bisdom zijn eigen accenten in het curriculum kan leggen, kunnen afspraken gemaakt worden.
Op andere vlakken wordt trouwens vaak al samengewerkt. Zo organiseren de bisdommen Breda, Roermond, Rotterdam en het aartsbisdom Utrecht samen de reis naar de Wereldjongerendagen in 2023.
De vraag naar een Nederlandse bisdomfusie is nu nog te pril om te beantwoorden. Daarin spelen bovendien niet alleen cijfers en financiën een rol. Ook zaken als nabijheid tot de gelovigen en schaalgrootte zijn belangrijk. De vraag durven stellen, kan echter wel helpen bij het nadenken over de toekomst van de Nederlandse kerkprovincie als geheel.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
