Een intrigerend interview leest u deze week in KN met historicus Willem Huberts, biograaf van de fascistische priester Wouter Lutkie (1887-1968). De gevleugelde kwalificatie ‘fout in de oorlog’ is ogenschijnlijk onverkort op deze geestelijke van toepassing, maar toch past Huberts ervoor om Lutkie in het simplistische begrippenkader van ‘óf goed, óf fout’ te persen.

Cancelcultuur

Dat gaat regelrecht in tegen een tijdgeest die soms haast obsessief bezig lijkt met de vraag wie er aan de goede en wie er aan de verkeerde kant van de geschiedenis staat. Die onverbiddelijke geest bracht ons woke– en cancelcultuur, en de virtuele schavotten en schandpalen van de zogeheten juice-kanalen.

De katholieke Kerk kan honderd keer geduldig uitleggen dat er een onderscheid bestaat tussen een mens en zijn of haar daden: een daad kan ondubbelzinnig goed of fout zijn, maar een mens als zodanig niet. Maar niemand die dat nog horen wil, druk als we zijn met het tot ‘fout’ bestempelen van de volgende bekende figuur. Leg je hoofd maar op het hakblok, Johan Derksen.

Relativisme

Het lijkt wel alsof onze moderne samenleving het voornoemde katholieke onderscheid op zijn kop heeft gezet: daden zien wij niet meer per se als goed of fout, dat hangt maar net van de situatie en het perspectief af. Precies door die relativistische opstelling zijn we mensen zélf eenzijdig goed of fout gaan noemen.

De ironie van de kwestie-Derksen is dat hij dat relativisme net aan het verdedigen was toen hij zijn gewraakte uitspraken deed: tegenwoordig vinden we seksueel misbruik niet meer kunnen, maar vroeger haalden we daar de schouders voor op, je moet dat toch een beetje in de tijd zien, andere tijden andere zeden…

Persoonlijke smaak

Onzin natuurlijk: het laaghartige wangedrag dat hij ginnegappend beschreef, was in de jaren zestig fout, is vandaag de dag fout, is dronken fout, is nuchter fout, is, kortom, in alle tijden en omstandigheden fout, punt.

De discussie verzandde echter al snel in de vraag: vinden wij Derksen fout? Wat uiteindelijk niet veel meer is dan een kwestie van persoonlijke smaak: vinden we hem een misselijk mannetje dat zo snel mogelijk van de buis moet verdwijnen, of een sympathieke kerel die tenminste durft te zeggen waar het op staat? Maar die discussie is irrelevant en leidt af van de eigenlijke morele kwesties die hier op het spel staan.

Ontmantel de schandpalen

Haal dat hoofd maar van het hakblok, Derksen, Lutkie of hoe je naam ook luidt, en ga naar huis. Ontmantel de schandpalen, breek de schavotten af. Het oordeel of iemand ‘goed’ of ‘fout’ is, is ten diepste niet aan ons. Dat oneigentijdse inzicht kan ons bevrijden van een boel ellende.