Heb ik u al weleens verteld over de pastoor die het klagende gekuch van zijn parochianen beu was, iedere keer als hij met het wierookvat zwaaide? Het is waar gebeurd, ik ken de herder in kwestie. Hij besloot eens met het wierookvat te zwaaien zonder dat de wierook in het vat ook daadwerkelijk ontstoken was. De parochianen kuchten nog steeds om hun afkeuren van dit liturgisch gebruik kenbaar te maken. Rook of geen rook, de mensen kuchen toch wel.

Het volgende conclaaf

Ook in Rome gaat het kuchen doorgaans vooraf aan de rook. Dat wil zeggen: kucht de paus een keertje, dan beginnen de schoorsteenvegers van de Sint-Pieter het volgende conclaaf voor te bereiden. Nu kucht onze inmiddels ook al 87-jarige pontifex tegenwoordig redelijk aanhoudend; hij moest er al meermaals voor naar het ziekenhuis. Dus dat er in het Vaticaan enige nervositeit ontstaat, is zo vreemd niet.

Evenmin is het vreemd dat er daarbij gesmoesd wordt over wie een mogelijke opvolger zou kunnen zijn, of meer nog: aan welke eisen of wensen die opvolger zou moeten voldoen. Eerder deze maand publiceerde een conservatieve Italiaanse website zo’n ‘verlanglijstje’ van een anonieme kardinaal met wenken voor een volgend conclaaf.

Pseudoniem

Het schrijven was ondertekend met ‘Demos II’, waarmee de afzender kleur bekent: ‘Demos’ was het pseudoniem waaronder eerder de inmiddels overleden conservatieve Australische kardinaal Pell een schotschrift tegen paus Franciscus publiceerde.

Zijn opvolger ‘Demos II’ betoont zich overigens genuanceerd en redelijk; hij benoemt ook een paar positieve punten aan het pontificaat van Franciscus en zijn (zeker niet malse) kritiekpunten zijn op z’n minst het overwegen waard; over de rol en functie van het kardinalencollege bijvoorbeeld, over de continuïteit met de traditie, of het voorkomen van onduidelijkheid en dubbelzinnigheid.

Populistische trukendoos

Er is niets mis mee dat er op die manier nagedacht en gediscussieerd wordt over de vraag aan wat voor type paus er behoefte is na Franciscus. Wat mij stoort aan deze brief is de heimelijkheid ervan, het zich verschuilen achter een nogal potsierlijk pseudoniem.

‘Demos’, ‘het volk’… een uitermate doorzichtig kunstje uit de populistische trukendoos: doen alsof je spreekt namens het hele volk, of toch tenminste een ‘zwijgende meerderheid’. En dan zogenaamd omdat de paus te ‘autoritair’ en ‘wraakzuchtig’ zou zijn om gewoon met je naam te ondertekenen…

Gehecht aan onbehagen

Maar ook dat anonieme ‘volk’ kan autoritair en wraakzuchtig zijn, en gehecht aan een onbehagen dat het bij voorkeur op een nogal laaghartige manier kenbaar maakt. Vraag maar aan die pastoor met z’n obstinaat kuchende parochianen.

Wij zijn als katholieken kennelijk maar moeilijk in staat om na de Mis even naar de pastoor toe te stappen en te zeggen: “Joh, zou je voortaan iets rustiger aan willen doen met dat wierookvat, want ik heb nogal zwakke longen.” Of woorden van gelijke strekking, met eenzelfde vriendelijkheid en barmhartigheid gebracht, maar dan in het domein van de kerkpolitieke discussies.