Uitgerekend in de katholieke landen wonnen partijen die zich expliciet keren tegen het menselijke migrantenbeleid dat paus Franciscus voorstaat. Welke lessen kan de Kerk trekken uit de Europese verkiezingen?

Wrang is het hoe dan ook. Van oudsher zijn het de christendemocraten en sociaaldemocraten geweest die zich hebben ingezet voor het politieke waagstuk dat nu de Europese Unie is. Net nu de opkomst voor de verkiezingen voor het Europees Parlement eindelijk aantrekt, krijgen zij er het meest van langs van de kiezer. De linksere groenen winnen het van het gematigd rood, de rechtsere populisten van het christendom van het midden. Maar goed, zo is het politieke leven, verkiezingen zijn er ook om af en toe de kaarten opnieuw te schudden. Hoe de herverdeling aan de speeltafel uitpakt, zullen we de komende jaren wel merken.

Nationale stammenstrijd

Wranger is dat de groeiende belangstelling voor Europa in veel landen juist uitdraaide op een nationale stammenstrijd. In Nederland werd een verwoede poging gedaan de keuze te versmallen tot Rutte óf Baudet – de een überhaupt niet verkiesbaar, de ander lijstduwer van zijn partij.

In Frankrijk grofweg hetzelfde verhaal tussen Macron en Le Pen. Europa werd zo een projectiescherm voor landelijk ongenoegen en polarisatie. Dat juist verdeeldheid en navelstaarderij ons Europeanen bindt, mag toch wel beschamend genoemd worden.

Migrantenbeleid

Wrang is ten slotte ook, zo liet de Luxemburgse aartsbisschop Jean-Claude Hollerich zich deze week ontvallen, dat juist in traditioneel katholieke landen zo veel stemmen gingen naar partijen die zich expliciet keren tegen het menselijke migrantenbeleid dat paus Franciscus voorstaat. Het weerhield de paus er niet van daags na de verkiezingen zijn impopulaire boodschap nog maar eens te herhalen, dat we ons niet moeten laten verleiden tot angst en vreemdelingenhaat.

Is dat pauselijk pleidooi aan dovemansoren gericht? Hollerich, tevens voorzitter van de koepel van Europese bisschoppenconferenties COMECE, meent van niet. Zonder de inspanningen van de paus en vele andere katholieken in zijn spoor “waren de resultaten nog erger geweest”. Bovendien, zo benadrukte hij, gaat het de Kerk niet om electorale instemming. “We doen niet aan politiek, we hebben geen opportunistische houding, wij als bisschoppen moeten eenvoudigweg het Evangelie van Jezus Christus uitdragen. De zorg voor de armen, vluchtelingen, kwetsbaren en gemarginaliseerden speelt daar een centrale rol in.”

Beladen discours

Het probleem is natuurlijk dat dit bij uitstek wél een politieke kwestie is. De Kerk begeeft zich hiermee, of ze wil of niet, in een beladen maatschappelijk discours. En loopt dus het risico – zoals vaticanist John Allen vorige week al opmerkte in Katholiek Nieuwsblad – dat zij gelovigen om politieke redenen van zich vervreemdt. Ook onterechte angsten en terechte zorgen over migratie en andere thema’s, verdienen het serieus te worden genomen.

De kunst zal er in het versplinterde politieke landschap van Europa in bestaan om écht boven de politieke partijen te staan. Om, wars van ideologische verschillen, aandacht te blijven vragen voor de mens en de menselijkheid. Daarmee kan de Kerk, juist nu, een waarlijk en oorspronkelijk Europees ideaal voorleven.