De Grand Prix in Zandvoort kwam met veel lawaai, over de milieu- en omgevingsschade, over de onnavolgbaarheid van de coronamaatregelen, over prins Bernhard junior die artiesten voor nop wilde laten optreden. Maar inmiddels overstemmen de raceauto’s alle decibellen aan terechte morele verontwaardiging die op Twitter klinkt.

Kop van jut

Dat maakt dergelijke ophef zo betrekkelijk: mensen kunnen zich nog zo opwinden, maar aan het einde van de dag gaat het hele circus tóch door en betaalt iedereen nog grif voor toegangskaartjes ook. Dan kunnen we de ‘grote graaiers’ als prins Bernhard junior wel tot kop van jut maken, maar de vraag is of zij niet slechts een onvermijdelijke uitwas zijn van een cultuur die we met z’n allen in stand houden.

Een cultuur waarin ‘veel geld verdienen’, liefst snel en zonder al te veel inspanning, wordt gezien als hoogste goed. Een cultuur waarin onevenredig veel waarde wordt toegekend aan uiterlijkheden, status, bezit. Met snel geld komt een trage moraal, die pas wakker wordt wanneer het leed al geleden is, het kwaad geschied.

Grenzeloze generatie

Onderzoekers Frits Spangenberg en Martijn Lampert spraken in 2009 in hun gelijknamige boek al van een ‘grenzeloze generatie’. Dik een decennium later lijken hun bevindingen nog steeds relevant: zij signaleerden een “onstuitbare opkomst van de zelfingenomenheid”, een pragmatische generatie die vooral zorgeloos wil genieten van het leven, amper gehinderd door plichtsbesef of immateriële idealen.

Saillant detail is trouwens dat één van de jongeren die in dat boek aan het woord komen, Sywert van Lienden heet. Jongeren van tegenwoordig genieten van het leven, “maar niet binnen de conventies”, zo signaleerde de toen nog maar negentienjarige Van Lienden. “Dat vind ik ook mooi, dat je op een of andere manier je kans pakt.” We weten dat Van Lienden inmiddels zijn kans ruimschoots gepakt heeft, met zijn beruchte mondkapjesdeal.

Impopulaire deugden

Ook daarbij weer: bergen kritiek en verontwaardiging, en terecht natuurlijk. Maar is dit niet de mentaliteit die ouders en opvoeders decennialang door de pap hebben geroerd waarmee ze hun kinderen voedden?

We leren onze kinderen assertief te zijn, kansen te pakken – en tot op zekere hoogte is dat ook goed, mits daar ook andere deugden tegenover gesteld worden; dienstbaarheid, eerlijkheid, medemenselijkheid, geduld en plichtsgetrouwheid, om er maar een paar impopulaire te noemen.

We want it all

Ik zie bij mijn eigen kinderen ook dat ze opkijken tegen YouTubers die niks kunnen maar daar absurd veel geld mee verdienen. Ik zie bij mijn kinderen ook de waarheid van iets dat een muziekleraar me ooit zei: “Kinderen willen geen gitaar leren spelen, ze willen gitaar kunnen spelen.” We want it all, we want it now.

Dat alles is begrijpelijk en al te menselijk. Maar als ouders, opvoeders, leerkrachten daar geen hogere waarden en waarheden tegenover zetten, creëren we niet alleen de Sywerts en Bernhards, maar ook nog veel meer boze en gefrustreerde mensen voor wie zulke rijkdom niet weggelegd blijkt te zijn.