De reacties op het recente essay van Thierry Baudet zijn overtrokken. Maar ondanks een gedeelde maatschappijkritiek, staan de denkbeelden van de politicus wel op gespannen voet met een christelijk wereldbeeld.
Wat ‘men’ ergens van vindt, wordt tegenwoordig gemeten in tweets en retweets, in ophef met hashtags en hittepetitterige online petities. Echte standpunten, diepere overtuigingen, worden op zulke vluchtige sociale media zelden geformuleerd. Daarvoor heb je immers langere, meer bedaarde teksten nodig. Maar dan nog: wat van die langere teksten beklijft, áls er al iets beklijft, is toch vaak wat Twitter ervan maakt.
Thierry Baudet wist dat ongetwijfeld toen hij onlangs in een essay kritiek uitte op onder meer emancipatie, abortus en euthanasie. De voorspelbare reuring kwam electoraal goed van pas. Toch: toen ik het essay zelf las, verbaasde ik me enigszins over de woeste reacties die het opriep. Ik heb me vaak genoeg kritisch uitgelaten over Baudets denkbeelden, en zal dat blijven doen, maar hier was toch werkelijk weinig aan de hand.
“Baudet zet zich af van de modern-seculiere wal, maar springt over het christelijke schip heen, en gaat direct rechts overboord”
Tweet dit! Het betreft een vrij uitgebreide bespreking van een recente roman van de Franse schrijver Michel Houellebecq. Veel van de gewraakte opmerkingen over bijvoorbeeld emancipatie, zijn toch vooral een weergave van hoe de notoire provocateur Houellebecq daarover denkt. Soms lijkt Baudet ermee in te stemmen, soms is hij wat terughoudender. Trouwens, nog los van of je het met hem eens bent: in tijden van Twitter is het een verademing wanneer een politicus zijn standpunten uitwerkt in een literair essay in plaats van in hapklare oneliners.
De kritiek van Houellebecq op onze moderne samenleving, waar Baudet dus ten minste deels in meegaat, is niet mals. Hij fileert genadeloos onze idealen van individualisme, keuzevrijheid en autonomie, laat zien hoe die tot onthechting, ontwrichting en diepe eenzaamheid leiden. Dat sluit goed aan bij maatschappijkritiek die ook vaak uit christelijke hoek klinkt.
“Houellebecq en Baudet zien slechts ontreddering, zelfs als de Redder pal voor hen staat”
Tweet dit! Toch is er een belangrijk verschil. Noch Houellebecq noch Baudet kan de uiteindelijke stap naar de hoopvolle, liefdevolle boodschap van het christendom maken, en ze raken dan tussen wal en schip. Of beter gezegd: ze zetten zich met al hun kracht van de modern-seculiere wal af, maar springen dan over het christelijke schip heen, dat toch iets dichter bij de wal lag dan zij dachten. Ze gaan dus direct weer rechts overboord, en belanden in een zee van wanhoop en pessimisme.
Dat vind ik het diepere probleem van de opvattingen van Houellebecq/Baudet. Hun mens- en wereldbeeld is fundamenteel pessimistisch. Ze redeneren volledig vanuit wanhoop in plaats van hoop. Ze zien slechts ontreddering, zelfs als de Redder pal voor hen staat en Zijn bloedende wonden toont. Nou ja, Baudet ziet nog wel een zekere wereldse redding, in de vorm van de opkomst van populistische en nationalistische bewegingen in Europa. Houellebecq signaleert die trend ook en juicht die tot op zekere hoogte toe, maar verwacht er uiteindelijk geen heil van – wat Baudet dan weer teleurstelt. Mij lijkt het echter realistischer, consequenter ook.
Politieke bewegingen die zichzelf als enige hoop en redding voor de mensheid zien, dat zijn de bewegingen die we – juist ook als christenen – het meeste moeten wantrouwen.
