Naar aanleiding van ons in memoriam van Dries van Agt onlangs kregen we enkele reacties van lezers die er schande van spraken dat hij en zijn vrouw voor euthanasie hadden gekozen. In sommige van die reacties klonk ook een verwijt aan onze redactie door, alsof wij er eigenlijk helemaal niet over hadden mogen schrijven, of de daad toch op z’n minst expliciet hadden moeten veroordelen.

Mening niet relevant

Ik kan me inleven in die reactie, wat niet wil zeggen dat ik het er ook mee eens ben. Wij zijn een journalistiek medium, wij berichten over dingen die voorvallen, wat niet wil zeggen dat we het er zelf mee eens zijn. Noch is het relevant om bij alles te vermelden wat we er zelf van vinden, of wat de Kerk erover leert.

Om nog een stapje verder te gaan: ik wil wel een lans breken voor die hele notie van zich kunnen inleven zonder het er per se mee eens te zijn. Volgens mij is dat een schaars goed in onze samenleving vandaag. De empathische ruimte tussen kritiekloos applaus en kille veroordeling is bar klein geworden.

Heilige huisjes

En dat werkt beide kanten op. Tegenover het handjevol lezers dat zich boos maakt omdat wij het niet onze taak vinden om met het oordelende vingertje te wapperen, staat een veel grotere groep mensen die vindt dat we überhaupt niets mogen vinden van een zelfgekozen dood. Want autonomie en zelfbeschikkingsrecht zijn de nieuwe heilige huisjes, waar niet aan getornd mag worden.

Schrijnender voorbeeld

Ik hoorde onlangs een nog schrijnender voorbeeld dan het echtpaar Van Agt. Een jonge vrouw, nog niet eens dertig, kampte al jaren met zware depressies en had voor begeleide zelfmoord gekozen. Zij gaf zelfs een afscheidsfeestje, waar de vrienden over elkaar heen buitelden om hun respect en begrip te tonen voor haar keuze.

Vrienden die er moeite mee hadden, moesten zich verbijten, deden er het zwijgen toe. Want je wil toch zeker niet worden uitgemaakt voor ongevoelig, of vraagtekens zetten bij iemands autonome keuzes…

Schijnheilig

Maar die autonomie is een schijnautonomie als je geen rekening houdt met wat je anderen aandoet. Begrip daarvoor is schijnbegrip als je niet durft toe te geven dat je het eigenlijk helemaal niet zo begrijpelijk vindt. Empathie betekent niet dat je dat waarin je je kunt inleven, ook automatisch goedkeurt.

En het is allerminst respectloos om te zeggen: nee, ik ben het niet eens met je beslissing. Je bent me te kostbaar om heel schijnheilig te gaan ‘vieren’ dat je er een einde aan wilt maken. En bespaar me het geklets over ‘zelfbeschikking’, als je hiermee niet alleen over je eigen leven, maar ook over dat van anderen beschikt.

Epidemisch

Zeker onder jonge generaties lijken geestelijke gezondheidsklachten soms epidemische vormen aan te nemen. Daar moeten we zeer zeker met empathie op reageren – zonder oordeel, maar evenzeer zonder het goedpraten en normaliseren van dingen die we toch echt niet normaal zouden moeten vinden.