De Oekraïense auteur Nadiyka Gerbish brengt een boodschap van Kerstmis en hoop naar Nederland: “Kerstmis ís hoop. Daarom is het zo belangrijk om eraan vast te houden.”
Samen met historicus Yaroslav Hrytsak schreef Gerbish het boek Kerst in Oekraïne. Haar bezoek aan Nederland, waar zij de Oekraïense gemeenschap bezocht, staat in het teken van het delen van de rijke Oekraïense kerstcultuur. Zij en haar coauteur schreven het boek omdat ze met lede ogen aanzagen hoe ook in Oekraïne secularisatie om zich heen greep. Het boek is dan ook bedoeld “om geseculariseerde mensen de rijkdom van Kerst te laten zien”.
Sinds de invasie van Rusland ziet ze een ommekeer: “Het gezegde luidt dat er geen atheïsten aan het front zijn. Van de schrijver C.S. Lewis is bekend dat hij atheïst werd aan het front, omdat hij zich afvroeg waar God was in die ellende. Tolkien bracht hem terug. Lewis moest zijn geloof opnieuw vinden. Het is een gecompliceerd proces dat we nu bij veel Oekraïners zien. Ik geloof dat we fysiek op onze knieën moeten gaan en moeten bidden, om uiteindelijk op te staan als natie. God werkt in de harten van alle Oekraïners.”
“Oekraïners houden van een feestelijk Kerstmis”, vertelt Gerbish. De tradities rond het feest wortelen diep. De Oekraïense kerstcultuur heeft een geschiedenis van veerkracht, vooral gezien de ruim zeventig jaar durende Sovjetbezetting, toen het vieren van Kerstmis verboden was. “Toch Kerst vieren was een vorm van verzet”, voegt ze eraan toe.
“Het zorgde voor grappige anekdotes, die op dat moment zelf minder grappig waren. Tijdens deze onderdrukking hielden gelovigen zich vast aan oude kersttradities. Zo wordt er met Kerst al heel lang kutia gemaakt, een speciaal gerecht met maanzaad. Dat gebeurde ook tijdens de onderdrukking. Nu weten we allemaal dat kinderen hun tanden niet altijd goed poetsen. Als de kinderen de volgende dag op school door leraren betrapt werden met maanzaad tussen hun tanden, kon dat voor problemen zorgen.”
“Plekken die ingenomen zouden moeten worden door geliefden blijven leeg, omdat zij aan het front vechten.”
Tweet dit!
“Ook konden je buren je aangeven als ze je kerstliederen hoorden zingen.” Kenmerkend zijn dan ook de droevige kerstliederen: “Er is een kerstlied dat Een verdrietige kerstavond heet. Daarin vragen kinderen aan moeder waar hun vader is; die is naar een strafkamp in Siberië gestuurd.”
Ook door de huidige oorlog hebben Oekraïners alle reden om verdrietig te zijn, vertelt ze. “Plekken die ingenomen zouden moeten worden door geliefden blijven leeg, omdat zij aan het front vechten. Kerstmis gaat over familie. Daarom maken Oekraïense kinderen nu kerstkaarten voor soldaten aan het front. We sturen cadeautjes, sokken, mandarijnen, alles wat herinnert aan Kerstmis thuis. Zo kunnen ze er toch nog een beetje bij zijn.”
Gerbish deelt enkele van de unieke Oekraïense kersttradities die ook in het boek worden beschreven. Ze spreekt over het gebruik van een lege stoel als eerbetoon aan overleden familieleden en als herinnering aan vluchtelingen en soldaten. Andere tradities omvatten het gebruik van handgemaakt keramiek voor het belangrijkste hoofdgerecht en het kraken van maanzaadjes met een speciale houten stamper, een mahokin.
Ze benoemt ook enkele bijgelovige rituelen, zoals het onder de tafel plaatsen van hooi om te herinneren aan de stal waarin Jezus werd geboren. “Protestantse christenen nemen daar soms afstand van, omdat het bijgeloof zou zijn. Ik zie het als een grappige, onschuldige traditie. Zo kruipen kinderen onder de tafel om daar te tokken als kippen. Hoe luider ze kakelen, hoe meer kippen het huishouden zal hebben.”
“Zolang we Kerstmis vieren, is er hoop. Het herinnert me eraan dat niet alles verloren is.” Gerbish benadrukt dat Kerstmis essentieel is voor haar geloof en de hoop op bevrijding. “Oekraïense soldaten vechten niet omdat ze Russen haten, maar omdat ze hun geliefden willen beschermen. Kerst geeft zo zelfs aan de oorlog betekenis als een boodschap van liefde.”
“Jezus kwam ons redden uit ons lijden. Dat is onze hoop.”
Tweet dit!
Dat het boek onbedoeld een pleitbezorger werd voor Oekraïne tijdens dit conflict, had ze niet kunnen voorzien. Ze heeft al meer uitnodigingen gekregen om te komen spreken over Kerst in Oekraïne. Zo zal ze spreken in Praag en mag ze ook afreizen naar Polen.
“De belangrijkste boodschap van het boek is de onverwoestbaarheid van hoop”, zegt Gerbish. Verwijzend naar C.S. Lewis noemt ze de komst van Jezus als baby in een bezet gebied een symbool van hoop. “Dat is een voorbeeld voor ons. Rusland richt zich vanaf het begin op de vernietiging van de Oekraïense cultuur. Universiteiten, scholen en bibliotheken zijn doelwitten voor raketten.”
“Het was voor mij ook een van de redenen om in het begin van de oorlog te vluchten. Ik schrijf tenslotte over de Oekraïense cultuur. Ik was drie maanden in Polen, maar ik miste mijn man. We keerden terug naar Oekraïne en zijn verhuisd van het stadscentrum naar een klein huis, dat we al vijf jaar aan het bouwen waren op het platteland. Hier zijn we veiliger voor de raketten.”
Ze is dankbaar dat ze in haar thuisland en in Europa de hoopvolle boodschap van Kerstmis kan delen. “Kerstmis werd vanaf het begin bedreigd, toen Jezus werd geboren en Herodes hem wilde doden. Voor sommigen lijkt dat maar een verhaal, maar Jezus kwam ons redden uit ons lijden. Dat is onze hoop.”
Nadiyka Gerbish en Yaroslav Hrytsak, Kerst in Oekraïne
Uitgeverij: Ark Media
Pagina’s: 84 | € 17,99
ISBN: 9789033803925
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
