Hij stond niet verder dan drie meter van Johannes Paulus II af tijdens diens beladen bezoek aan Nederland. Peter van de Werken was in 1985 persoonlijk beveiliger van de paus. “Als er wat gebeurde, moest ik hem letterlijk bij de kladden pakken om te zorgen dat hij in veiligheid kwam.”
Een bijna onmogelijke uitdaging: zo noemen terrorisme-experts het beveiligen van een paus. Tel daarbij de grimmige sfeer op die er hing toen paus Johannes Paulus II in 1985 naar Nederland kwam. Én een paus die vier jaar eerder daadwerkelijk was neergeschoten tijdens de beruchte aanslag op het Sint-Pietersplein.
Het pausbezoek dat tussen 11 en 15 mei 1985 in Nederland plaatsvond, is de geschiedenisboeken ingegaan als een van de meest beladen bezoeken ooit. Naast de kille ontvangst, maakten binnen- en buitenlandse dreigingen aan het adres van de paus zijn bezoek nóg spannender.
Op tv was er satire die de paus belachelijk maakte. Op straat hingen posters van hem. Op zijn hoofd was een schietschijf getekend, met de oproep om hem te liquideren. 15.000 gulden was de beloning. De boodschap: “Na twee eerdere pogingen moet het nu lukken”. Het was van tevoren al duidelijk dat het eerste pausbezoek ooit aan Nederland niet gemakkelijk zou verlopen.
Dat was goed te merken binnen de Dienst Persoonsbeveiliging van het Korps Rijkspolitie waar Peter van de Werken (67) in 1985 werkte. Als ‘verantwoordelijk beveiligingsambtenaar’ is hij dan specifiek belast met de veiligheid van Johannes Paulus II tijdens het bezoek, vanaf het moment dat hij voet zet op Nederlandse bodem.
Van de Werken staat aan het hoofd van een team mensen dat tussen 11 en 15 mei “binnen verschillende ringen” om Johannes Paulus II heen staat. Hij maakt deel uit van die herkenbare ‘mannen in pak’ die elke paus omringen bij officiële reizen en bezoeken. Hij zit in auto’s en helikopters die de paus vervoeren. En hij kijkt geconcentreerd om zich heen om potentiële gevaren te bespeuren.
Zijn team beschikt over een autostoet met gepantserde auto’s, twee beveiligde pausmobielen op verschillende locaties, helikopters, en motorbegeleiding van de politie.
“Er waren daadwerkelijke bedreigingen van een aanslag”, vertelt hij wanneer hij weer teruggaat naar die vijf dagen in mei ’85. “Het was iets om rekening mee te houden, omdat er eerder aanslagen waren gepleegd op de paus. Vanuit de kraakbeweging was bekend dat ze de orde wilden verstoren en ook daarbij ook geweld zouden gebruiken.”
Ook uit andere hoeken komen bedreigingen. Het gaat dan om organisaties of mensen die internationaal in de gaten worden gehouden en mogelijk in Nederland kunnen opduiken, vertelt de oud-beveiliger. “Maar die kan ik niet bij naam noemen. De kans dat een aanslag kon worden gepleegd was aanwezig. We liepen daar niet voor de gezelligheid.”
Het pausbezoek wordt een uitdaging voor Van de Werken. Na exact 35 jaar is hij er nog steeds nuchter onder. “Als er wat gebeurt, denk je er niet bij na of het een paus is of een minister of ambassadeur. Je hebt maar één doel: voor zijn veiligheid zorgen.”
Hij spiekt af en toe in het programma van die lange dagen. “Ik heb even nagekeken wat wanneer plaatsvond. Dat was ik grotendeels kwijt”, zegt hij met een lach die blijk geeft van enige nostalgie.
Vooral het bezoek aan Utrecht op 12 mei is extra spannend. Honderden leden van de krakersbeweging raken daar slaags met de ME. “Het was nogal rumoerig”, schetst Van de Werken. Vanwege de rellen beslissen ze een andere ingang te nemen van de Jaarbeurs. Vervolgens reist de paus door naar Amersfoort, waar hij overnacht in het klooster Onze-Lieve-Vrouwe Ter Eem.
Een aantal mensen van de beveiliging slaapt er ook. Er is altijd iemand van de beveiliging bij de paus in de buurt.
Dat hij als geen ander zo dicht bij ‘JP II’ stond tijdens die dagen, noemt hij bijzonder. “Maar je bent vooral bezig met het in de gaten houden van iedere verdachte beweging.” Het beveiligingsteam monitort continu om of het verantwoord is om verder te gaan. Ze letten op alles: iedere uitgestoken hand, iedere beweging. Zelfs op dingen die mensen aanreiken.
“Mensen boden cadeautjes aan”, weet Van de Werken nog. “We pakten alles aan, om het vervolgens weg te voeren van de paus. Behalve als het aangekondigd en goedgekeurd was, anders kwam het niet bij hem terecht. Je weet nooit wat er in een mandje met bloemen kan zitten.”
Het pausbezoek wordt live uitgezonden op de Nederlandse televisie. Maar overdag mogen zijn kinderen niet kijken. “Ze vonden dat toch niet leuk, papa keek zo boos”, zegt hij met een lach. “Dat kwam natuurlijk door de concentratie.”
Zijn vrouw maakt zich doorgaans niet ongerust, maar dit bezoek is anders. Je weet namelijk niet of er iets zou kunnen gebeuren. Ze wil daarom niet dat de kinderen het live zien. ’s Avonds mogen zij wel naar het Jeugdjournaal kijken.
Wat de oud-beveiliger persoonlijk het meest raakt, is het moment waarop de paus gehandicapten zegent in Den Haag. “Dat was heel mooi. De paus ging alle mensen langs die in die bedden lagen. Overal legde hij een kruisje neer. Het was een replica van de pauselijke staf. Mensen knikten naar hem met tranen in de ogen om hem te bedanken. Het was een mooie belevenis. Maar daar mag je je toch niet door laten afleiden”, zegt hij, zich verplaatsend in zijn functie.
Toch heeft de beveiliger even persoonlijk contact met de paus. In de nuntiatuur van Den Haag vindt een kort gesprek plaats. “Hij kwam naar ons toe en maakte een babbeltje. Het was even gezellig. Maar je doet geen moeite om met hem in gesprek te komen, je bent je werk aan het doen.”
De “volslagen ontspannen” Johannes Paulus II maakt indruk op hem. Vooral het feit dat hij buitengewoon rustig is, valt hem op. “Hij maakte zich totaal niet druk. Hij leek totaal niet bang dat hem iets zou overkomen”, herinnert hij zich. En dat terwijl een paar jaar eerder een aanslag op hem was gepleegd.
“Hij was voor mij een lieve man om te ontmoeten”
Tweet dit!
Telkens wanneer Van de Werken de paus ziet met de beveiliging om hem heen, denkt hij terug aan die dagen in 1985. Hij heeft nog een paar mooie anekdotes die hij toch wil delen.
Als hij na het pausbezoek weer thuis komt, wacht hem een verrassing. Nadat hij zijn vrouw en kinderen heeft geknuffeld, ziet hij in de huiskamer een prachtige bos bloemen staan. “Dank voor de goede zorgen voor onze paus”, luidt de tekst op het kaartje. “De bloemen kwamen van de moeder van een goede vriend van mij. Zij was een keurig katholiek-praktiserende vrouw uit ons dorp. Als ik eraan terugdenk, ontroert het mij nog.”
Vorig jaar fietste hij samen met zijn vrouw van Praag naar het Poolse Krakau. Hij doorkruist de regio waar Johannes Paulus II opgroeide en werkzaam was. Zelfs in tuinen van mensen ziet hij beelden van hem staan, zo trots zijn ze op hem.
Maar het is niet de enige reis die hem weer in contact brengt met de man die hij ooit moest beschermen. In 2007 bezoekt Van de Werken het Vaticaan, een extra bijzondere reis. Als hij een foto wil nemen van het tijdelijke graf van Johannes Paulus II, wordt hij tegengehouden. Nota bene door iemand van de beveiliging.
“Wacht eens even, dacht ik. Ik was die ene man, die dagelijks in de nabijheid van de paus liep. Ik was wel heel teleurgesteld dat ik die foto niet mocht nemen. Johannes Paulus II was voor mij een lieve man om te ontmoeten.”
18 mei is de honderdste geboortedag van Karol Wojtyła. Katholiek Nieuwsblad brengt daags daarvoor een speciaal themanummer uit, boordevol artikelen over het leven en de inspiratie van deze heilige paus. Het speciale themanummer is te bestellen via de webshop.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
