Bemiddelaar Johan Remkes wist deze week knap de angel uit het boerendebat te halen. Maar bisschop Ron van den Hout van Groningen-Leeuwarden – het bisdom dat geografisch het meeste platteland omvat – vindt dat andere bedrijfssectoren zich te veel afzijdig houden. Hij pleit voor een bredere ecologische bekering in het spoor van paus Franciscus.

Johan Remkes heeft goed werk afgeleverd. Dat zijn althans de geluiden in de media. De problemen zijn nog niet opgelost, maar er wordt met elkaar gesproken.

Andere vervuilers buiten schot

Boeren hebben de afgelopen weken duidelijk kunnen maken dat ze zich niet serieus genomen voelen. Vanwege dierenwelzijn en natuurbehoud krijgt de agrarische sector al decennialang steeds weer nieuwe voorschriften opgelegd. Terwijl andere veroorzakers van stikstofuitstoot en broeikasgassen, zoals industrie en vliegverkeer, volgens de boeren buiten schot blijven.

In zekere zin is de agrarische bedrijfstak niet zomaar een bedrijfstak, want de geschiedenis heeft ons geleerd hoe voedselgebrek humanitaire rampen kan veroorzaken. Voedsel is onze eerste levensbehoefte. Ook nu nog bestaat er in delen van de wereld hongersnood. Dit komt trouwens niet zozeer door een tekort aan voedsel maar door onvermogen om voedsel eerlijk te verdelen.

Verschraling van biodiversiteit

Toch zijn er ontwikkelingen waarbij we vragen moeten stellen. De agrarische sector heeft zich wél als een soort industrie ontwikkeld met specialisatie, mechanisatie en schaalvergroting. Dat de boeren ingrijpen in de natuur is van alle tijden: ze werken samen. Bemesting helpt mee aan goede oogst, die weer te danken is aan de natuur met zon, regen en bodemorganismen. De laatste decennia is een trend ingezet om steeds meer te oogsten van dezelfde hoeveelheid grond, en met steeds hogere veebezetting. Dit ingrijpen verschraalt biodiversiteit van bodem en natuur.

Ik denk dat veel boeren deze ontwikkeling ook niet altijd als een gelukkige hebben ervaren, maar voor behoud van werk en inkomen gingen ze mee in de schaalvergroting, aangemoedigd door de bank, moderne technologie en Europees landbouwbeleid.

Angel uit het plan

Dat de streefdatum voor het behalen van 50 % stikstofreductie op 2030 blijft staan, was te voorzien. Voor de meeste politieke partijen en de milieusector was dit geen punt van discussie. Remkes heeft dit bevestigd en daarmee een aantal partijen gerustgesteld.

Voor andere partijen is een belangrijke angel verdwenen uit het plan van het kabinet: de meetmethode voor de stikstofdepositie moet anders. Kaartjes waarin je eigen bedrijf of je regio staat ingetekend leveren gemakkelijk weerstand op.

‘Piekbelasters’

Een spannend punt uit de bevindingen van Remkes is dat er binnen één jaar 500 à 600 ‘piekbelasters’ moeten stoppen. Dit betreft niet alleen agrarische bedrijven, maar ook andere sectoren. Dit is een forse ingreep met mogelijk veel juridisch verweer.

Hoe realistisch is dit plan, vraag ik me af? Hier kunnen bedrijven bij zitten die niet gemist kunnen worden. Dit voorstel van Remkes is het meest concreet, maar ook het moeilijkst.

Prijzenslag

Ik heb me erover verbaasd dat in de landelijke poldergesprekken naar aanleiding van de boerenprotesten de supermarkten niet thuis hebben gegeven. Zij vinden de crisis een zaak tussen de overheid en de boeren. Maar de rol van supermarktketens kan toch niet onbesproken blijven?

In een van onze supermarkten wordt sojamelk uitgedeeld. Deze moet van de andere kant van de aarde gehaald worden. Wat vinden Nederlandse melkveehouders van zo’n actie? En wat is überhaupt de zin van kortingsacties voor levensmiddelen in de prijzenslag van winkelketens?

De supermarkten spelen een belangrijke rol in de problemen die de boeren ondervinden. Ook zij hebben een verantwoordelijkheid. In hun reactie op de bevindingen van Remkes blijven ze ook erg terughoudend, alsof de problematiek hen niet aangaat.

Consumptiegedrag

Ook de consument speelt een belangrijke rol. Als een maatschappelijk probleem ons niet echt raakt, komen we niet in beweging en passen we ons consumptiegedrag niet aan. Secundaire behoeften lijken belangrijker geworden dan eerste levensbehoeften. Daar maak ik me zorgen over.

Koopkracht is al jaren een van de belangrijkste thema’s in de politiek – en er zijn zeker mensen die het heel lastig hebben met de huidige inflatie – maar dat wij in het Westen zoveel over koopkrachtplaatjes spreken vind ik beschamend ten opzichte van velen in de ‘arme landen’.

Kloof tussen stad en platteland

Wat Remkes ook constateert is een tegenstelling tussen stad en platteland. Boeren en boerenorganisaties realiseren zich dit al langer waardoor ze in de afgelopen decennia allerlei open dagen organiseerden om de kloof met de burger te dichten en te laten zien wat een modern boerenbedrijf is.

Boeren zijn moderne en inventieve ondernemers. De politiek zal de kunst moeten leren verstaan hen niet te blokkeren maar in te schakelen in de transitie die nodig is. Hierbij mogen we niet vervallen in technocratie, want daar ligt niet de kern van het probleem. Het runnen van een bedrijf kan niet meer louter op winstoptimalisatie zijn gericht. We moeten anders naar onze economie en onze samenleving gaan kijken, meer vanuit een ecologische bekering zoals paus Franciscus dat aangeeft.

Mgr. Ron van den Hout is bisschop van Groningen-Leeuwarden. Van het bisdommagazine Spreek! verscheen onlangs een landbouwspecial ‘Boeren met perspectief’, waarin ook de visies van katholieke boeren in Noord-Nederland en oud-CDA Minister van Landbouw Cees Veerman worden gepresenteerd. Het magazine is op aanvraag verkrijgbaar bij het bisdom Groningen-Leeuwarden.