Mensen hechten in deze tijd extra aan de gezondheid van zichzelf en hun naasten. De economie komt nu even op de tweede plaats. Maar in West-Europa worden de kwaliteit van de zorg en de gezondheid van een bevolking niet alleen bepaald door het aantal artsen en ziekenhuizen.

Ziekenhuizen zijn van levensbelang, maar een goede, vertrouwde en sociaal eerlijke maatschappelijke structuur evenzeer. Volgens de Britse epidemiologen Wilkinson en Pickett is er zelfs een verband tussen de mate van ongelijkheid in een land, en de lichamelijke gezondheid en het gevoel van veiligheid en geluk van zijn inwoners.

Gaten in de sociale vangnetten

Zelfs in Nederland kun je je niet lang staande houden zonder maandelijks inkomen. Gelukkig dicht de overheid momenteel een paar van de gaten in de sociale vangnetten. De WW bijvoorbeeld biedt uitkomst en is in de huidige crisis omgezet in een ‘noodfonds-overbrugging-werkgelegenheid’. Verder is uitstel van belastingen mogelijk gemaakt en banken worden opgeroepen kredieten te geven met garanties van de overheid.

Maar lang niet iedereen valt onder deze regelingen. Nu wordt zonneklaar hoe kwetsbaar de positie van bijvoorbeeld mensen met flexibele contracten is. Zij hebben niet nu ineens inkomensverlies, maar hadden het altijd al moeilijk.

Of neem de mensen die nu in de vitale sectoren overuren maken en daardoor gezondheidsrisico’s lopen. De regering zegt hen bovenmatig te waarderen, maar steeds als dat klinkt, rijst de vraag of dat dan geen duidelijke financiële consequenties zou mogen krijgen. En denk aan de mensen die een pensioenkorting op zich zien afkomen, nu de beurzen gekelderd zijn.

‘Doen wat nodig is’ gaat ook over eerlijke verdeling en het behoud van vertrouwen in de overheid en elkaar. Juist nu is er nood aan een eenvoudige regeling waardoor echt iedereen vertrouwen houdt in de samenleving. Er leven meer mensen in Nederland dan alleen degenen met een baan.

Helikoptergeld

Een oplossing is het ‘helikoptergeld’, een soort nood-basisinkomen, waarbij burgers geld krijgen om de economie te stimuleren. Hongkong, Macau en Singapore voerden het onlangs in. En in de VS werden Democraten en Republikeinen het zowaar eens over maatregelen die ook ‘helikoptergeld’ omvatten.

Dit idee van Nobelprijswinnaar Milton Friedman leeft al langer en is goed doordacht. Het zorgt voor rust, perspectief en koopkracht, en voor de mentale flexibiliteit om creatief om te gaan met de nieuwe situatie. Helikoptergeld geeft mensen tijd en improvisatievermogen om de samenleving overeind te houden. Mensen kunnen zich dankzij de overbruggingstoelage weer richten op waar hun hart naar uitgaat: omzien naar elkaar.

Geestelijke steun van de paus

De paus hielp ons daar onlangs bij met zijn uitzonderlijke Urbi et Orbi. Hij was alleen, maar werd wereldwijd gadegeslagen door mensen die zich door zijn gebaar en woorden gesteund voelden.

Franciscus herinnerde ons eraan dat “deze storm onze kwetsbaarheid bloot legt en ook de valse en onnodige zekerheden” waarop we bouwen. “Het laat zien hoe we dingen die ons leven en onze gemeenschappen voeden, ondersteunen en sterk maken verwaarloosd en opgegeven hebben.”

Dit soort geestelijke steun helpt. Maar er is ook behoefte aan feitelijke steun, namelijk praktisch handgeld uit de ‘diepe zakken’ van regeringen en banken.

Verantwoordelijkheid nemen

We willen natuurlijk gezond blijven. Maar juist nu moeten we beseffen dat ook een gezonde, eerlijke, vertrouwde samenleving van levensbelang is. Dat betekent banen en inkomens, maar ook aandacht voor leven en werken vanuit het hart. Mensen kunnen hun goede wil laten spreken als ze zekerheid en vertrouwen voelen. Dat vertrouwen geeft de overheid nu aan de werkenden, de ondernemers, de bewezen zzp’ers. Gelukkig. Maar het komt veel meer mensen toe.

De overheid zou zichzelf een groot plezier doen door ook daarvoor de verantwoordelijkheid te nemen. Met een eenvoudige toelage die echt voor iedereen is. Dat zal ons helpen op allerlei terreinen.

Carin Hereijgers is literatuurwetenschapper en heeft een redactiebureau. Ze werkt onder meer voor de Vereniging basisinkomen en is lid van GroenLinks.