De Wereldjongerendagen die op 1 augustus beginnen, laten de Kerk in al haar diversiteit en universaliteit zien. Voor veel jongeren zullen ze een eerste ontdekking van de rijke katholieke traditie vormen.
De Kerk maakt zich op voor de Wereldjongerendagen (WJD). Van over de hele wereld trekken honderdduizenden jongeren naar Lissabon om samen hun geloof te vieren en vriendschappen te sluiten.
Ik mocht zelf tweemaal meegaan, in 2013 en in 2016. De edities erna kon ik er helaas niet bij zijn. Ik zeg helaas, want de WJD waren een echte leerschool in kerkopbouw: ze zijn volgens mij op kleinere schaal wat de Kerk in haar geheel op grotere schaal is.
Ik heb de WJD beleefd als een feest van katholiciteit. Katholiciteit in de betekenis van verscheidenheid in eenheid én als een specifieke vorm van universaliteit. Een verscheidenheid in eenheid, uitgedrukt in de vele, onderling zo verschillende jongeren die samen hun geloofsweg verkennen.
Filosofen hebben nagedacht over het bijzondere karakter van de WJD. De Canadees Charles Taylor vindt ze een product van wat hij de ‘tijd van authenticiteit’ noemt. In Een seculiere tijd beschrijft hij hoe vroeger sommige optionele extra’s zoals bedevaarten (en in het verlengde daarvan de WJD) ná de initiatie in het geloof kwamen.
Nu echter vormen ze vaak het begin ervan. Wat voorheen voortkwam uit vertrouwdheid met een traditie (op pelgrimage gaan), is nu vaak het begin van een verkenning van de traditie. Zo ziet Taylor trouwens ook de oecumenische Taizé-gemeenschap. Taizé en de WJD zijn voorbeelden van het beleven van broederlijkheid, universaliteit, gemeenschapsopbouw, contact met het goddelijke en uiteindelijk een kennismaking met een religieuze traditie.
Maar, kun je tegenwerpen, is dit nu geen klassiek voorbeeld van kerkelijke marketing gebaseerd op seculiere festivals? De Vlaamse filosoof Herman De Dijn laat zich in Het Rooms-katholicisme. Een ongelooflijke godsdienst kritisch uit.
Zijn bespreking is eerder kort, maar De Dijn lijkt moeite te hebben met het mogelijke oppervlakkige festivalkarakter van de WJD. Doen de WJD wel recht aan de rijkdom van de katholieke traditie en de vele uitdrukkingsvormen ervan? Of zijn ze een soort wanhoopspoging van een institutionele Kerk om relevant te blijven als leverancier van een mogelijk aanvaardbare en verstaanbare vorm van zingeving?
“Ik heb de Wereldjongerendagen beleefd als een feest van katholiciteit”
Tweet dit!
Ik denk dat beiden iets op het spoor zijn. De WJD zijn één recept in het kookboek van de Kerk. Het maakt gebruik van ingrediënten uit de traditie én uit het leven van jongeren. Terecht wijst Taylor erop dat jongeren op de WJD vaak proeven van de rijkdom van de katholieke traditie. Ze komen er in contact met een veelheid aan culturen en mensen, met catechese en sacramenten, stilte en massaliteit, muziek en gebed… Ze worden ondergedompeld in de diversiteit van de Kerk en haar uitdrukkingsvormen.
Tegelijk is het risico van een feest van de oppervlakkigheid aanwezig. Bijvoorbeeld als we hoge bezoekcijfers boven kwaliteit laten gaan, of als we van de WJD een ‘vermarkting’ van het geloof maken. Het katholicisme, benadrukt De Dijn, draait om een persoonlijke relatie van de gelovigen met Christus die zich belichaamt in een geloofsleven. In hoeverre veranderen de WJD het (geloofs)leven van de jongeren? Leggen ze het fundament voor (een) zinvol leven of zijn ze toch vooral een tijdelijke roes van de massa?
In veel communicatie ligt de nadruk op het aantal deelnemers uit de verschillende landen. Ik hoop dan telkens maar dat dit niets te maken heeft met heimwee naar een tijd dat alles nog massaal katholiek was, en dat de kwaliteit van de ontmoetingen met anderen en de Ander centraal staat.
Ook is er weinig aandacht voor de band met synodaliteit – toch opmerkelijk, zo kort voor de eerste sessie van een synode daarover. De Kerk zoekt met vallen en opstaan naar manieren om samen op weg te gaan met aandacht voor iedereen.
Misschien is het bonte gezelschap WJD-jongeren geen slechte plaats voor kerkelijk leiders om te luisteren, leren, onderscheiden, samen op weg te gaan en uit de eerste hand te ervaren wat er gebeurt als jongeren samen Kerk vormen.
Jens Van Rompaey (1995) is systematisch theoloog en aspirant van het FWO (Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen). Hij verricht promotieonderzoek over synodaliteit aan de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
