In december 2019 schreef paus Franciscus een brief over de betekenis van de kerststal. Daarin gaat hij ook in op de oorsprong daarvan, dit jaar achthonderd jaar geleden.

Laten we het hebben over de herkomst van de kerststal zoals wij die kennen. Daarvoor moeten we terug naar het Italiaanse Greccio in de Rieti-vallei. De heilige Franciscus van Assisi hield daar halt, waarschijnlijk op de terugweg uit Rome waar hij op 29 november 1223 uit handen van paus Honorius III de goedkeuring ontving van zijn kloosterregel.

De grotten van Greccio herinnerden Franciscus aan het landschap van Bethlehem, dat hij tijdens een bezoek aan het Heilig Land had gezien. Mogelijk was hij in Rome ook onder de indruk geraakt van de mozaïeken in de basiliek van Santa Maria Maggiore die de geboorte van Jezus tonen.

Vijftien dagen voor Kerstmis riep Franciscus een man uit Greccio bij zich, Giovanni genaamd, en vroeg om zijn hulp: “Ik wil graag uitbeelden hoe het Kind geboren werd in Bethlehem en zo met eigen ogen zien onder welke armoedige omstandigheden Hij ter wereld kwam en aan welke praktische zaken het Hem als pasgeborene ontbrak. Hoe Hij in een kribbe werd gelegd en hoe Hij op het hooi lag tussen de os en de ezel.”

Zodra Giovanni dit hoorde, ging die trouwe vriend onmiddellijk op weg om alles wat nodig was voor te bereiden op de aangewezen plaats, volgens de wens van de heilige. Op 25 december kwamen de inwoners van Greccio en talloze broeders naar die plek. Ze kwamen met bloemen en fakkels om de heilige nacht te verlichten.

Toen Franciscus aankwam, vond hij de kribbe met het hooi, de os en de ezel. De mensen die erbij waren, gaven blijk van een nooit eerder gevoelde vreugde bij het zien van het kersttafereel. Daarna vierde de priester plechtig de Eucharistie bij de kribbe, waarmee hij het verband tussen de menswording van de Zoon van God en de Eucharistie liet zien. Daar in Greccio was er geen sprake van beelden: de kerststal werd gemaakt en uitgebeeld door de aanwezigen zelf.

Zo ontstond onze traditie: iedereen vol vreugde om de grot heen, zonder enige afstand tussen de gebeurtenis die plaatsvond en degenen die deelgenoot werden van het mysterie.

De eerste biograaf van de heilige Franciscus, Thomas van Celano, herinnert zich dat het eenvoudige en ontroerende tafereel die avond ook vergezeld ging van een prachtig visioen: een van de aanwezigen zag het Kindje Jezus zelf in de kribbe liggen. Van die kribbe keerde iedereen met Kerstmis 1223 “vol onuitsprekelijke vreugde naar huis terug”.

Franciscus heeft met de eenvoud van dat teken een groot evangelisatiewerk verricht. Zijn leer is doorgedrongen tot in de harten van de christenen en blijft tot op de dag van vandaag een echte manier om de schoonheid van ons geloof opnieuw en in alle eenvoud voor te stellen. Laten we net als Franciscus van Assisi onze harten openen voor de genade hiervan en komen tot een dankgebed aan God, Hij die alles met ons wilde delen om ons nooit alleen te laten. (Vertaling Susanne Kurstjens)