Ondanks de weinig rooskleurige cijfers van het ad limina-rapport gaan de Nederlandse bisschoppen “niet somber” naar Rome. Bisschop Hans van den Hende en zijn Bossche collega Gerard de Korte blikken aan de vooravond van het ad limina-bezoek vooruit op de reis.

“Het ad limina laat zien dat de Nederlandse Kerk verbonden is met de wereldkerk”, legt bisschop van den Hende, voorzitter van de Nederlandse bisschoppenconferentie, uit. De pelgrimage naar de graven van de heiligen Petrus en Paulus, de ontmoeting met de paus en de bezoeken aan de Vaticaanse dicasteries zijn de “principal moments” waar de reis volgens hem om draait.

Alle bisschoppen zullen daarbij aanwezig zijn behalve bisschop Jan Liesen, die voor kanker wordt behandeld, en Jan van Burgsteden; de 87-jarige hulpbisschop-emeritus van Haarlem-Amsterdam blijft vanwege zijn hoge leeftijd thuis. De bisschoppen Ron van den Hout (Groningen-Leeuwarden) en Harrie Smeets (Roermond) gaan voor het eerst op ad limina; laatstgenoemde zal vanwege zijn gezondheid niet het hele programma volgen.

‘Niet bij de pakken neerzitten’

Tijdens de ontmoetingen met de paus en de dicasteries zullen de ad limina-rapporten die de bisschoppen hebben aangeleverd als vertrekpunt voor de gesprekken dienen. Het algemene ad limina-rapport, het enige openbare, toont dat de cijfers over bijvoorbeeld kerkbezoek en doopsels onverminderd dalen sinds het vorige rapport uit 2013.

Het rapport toont “de kwetsbaarheid van de Kerk in Nederland”, aldus bisschop van den Hende. Desondanks zijn de bisschoppen volgens hem “niet somber”, maar blijven ze zich “met vertrouwen” aan hun taken wijden. “Je kunt de cijfers niet mooier maken dan ze zijn”, zegt hij. “We zitten niet bij de pakken neer, want zolang de kernactiviteiten van de Kerk aan de gang blijven, gaan we door.”

Geen gekopieerd rapport

Oorspronkelijk zouden de Nederlandse bisschoppen in maart 2021 op ad limina gaan, maar dat werd vanwege de coronapandemie uitgesteld. Volgens bisschop van den Hende is het huidige ad limina-rapport weinig veranderd sinds de versie die anderhalf jaar geleden is gemaakt: “In overleg met Rome hebben we de kerncijfers aangevuld en is de rest gebleven zoals het was.” Daardoor ontbreken enkele recente initiatieven, zoals de Docat, het boekje over de katholieke sociale leer voor jongeren.

Het idee dat het rapport voor 2022 grotendeels een kopie van het rapport van 2013 is, wijzen de bisschoppen krachtig van de hand. “Het vorige rapport is altijd het uitgangspunt voor het nieuwe, en elk rapport bevat een aantal voortgaande lijnen”, erkent bisschop van den Hende, maar uiteindelijk is slechts een tiende deel van het nieuwe rapport hetzelfde als het oude, stellen ze. De rest is nieuwe inbreng.

Bemoedigende boodschap

Volgens de bisschoppen zal hun boodschap in Rome andere accenten kennen dan die van 2013, al zullen ook veel reeds bekende onderwerpen op tafel komen, aangezien ze ook verslag doen van reeds lopende ontwikkelingen en uitdagingen. “De nieuwe encyclieken van de paus hebben ons aangezet tot nieuwe dingen”, vertelt bisschop de Korte, “en ook het synodale proces zal een nieuw gespreksonderwerp zijn.”

De bisschoppen verwachten de nodige bemoedigende woorden te horen in het Vaticaan. “Ze weten van onze krimpsituatie”, zegt bisschop de Korte. “Ik verwacht een bemoedigende boodschap van de paus. Hij ziet dat wat wij doen moeite kost.”

Uit het ad limina-bezoek komen geen nieuwe beleidspunten naar voren. Het bezoek staat niet in het teken van Vaticaanse tips en aanbevelingen, legt de bisschop van Den Bosch uit: “We krijgen geen huiswerk mee.” Bisschop van den Hende vult aan: “De paus zei in 2013: ga door op de ingeslagen weg. Ook al is de Kerk kwetsbaar, we moeten Christus present blijven stellen.”

Seminaries en pausbezoeken

Het ad limina-rapport besteedt opvallend weinig woorden aan de situatie van de Nederlandse seminaries. Daarvan zijn er zes, die samen 55 priesterstudenten opleiden. De bisschoppen veronderstellen dat de seminaries op basis van de cijfers wel besproken zullen worden. “Het is ook al langer een thema in onze besprekingen binnen de bisschoppenconferentie”, legt bisschop de Korte uit. “Tot nu toe is de houding van Rome geweest dat de bisdommen die situatie zelf moeten bespreken. Het Vaticaan heeft nog niet gezegd dat er te veel seminaries zijn.”

Het bezoek aan Rome en de ontmoeting met paus Franciscus zou een uitgelezen moment kunnen zijn om de paus voor een reis naar Nederland uit te nodigen. De laatste keer dat een paus voet op Nederlandse bodem zette, was in 1985, toen paus Johannes Paulus II Nederland aandeed. Toch zijn de Nederlandse bisschoppen nu niet van plan om paus Franciscus uit te nodigen, aldus bisschop de Korte: “Daar hebben wij niet over gesproken. De paus heeft ook andere prioriteiten, maar wat niet is, kan nog komen.”