De Duitse bisschoppen verboden het kerkleden onlangs om te stemmen op of lid te zijn van extreemrechtse partijen. Dat plaatst de Kerk in Duitsland echter voor enkele complexe praktische én principiële problemen.
Aan stemadviezen doen de bisschoppen niet meer, zo beklemtoonde bisschop Gerard de Korte in maart 2017 in een interview met Katholiek Nieuwsblad.
“Voor alle partijen is wel wat te zeggen vanuit een katholiek perspectief”, zo zei de bisschoppelijk referent voor Kerk en samenleving in de aanloop naar de toenmalige parlementsverkiezingen in Nederland. “Ik maak één uitzondering, en dat is de PVV. In mijn optiek staat het programma van die partij haaks op de katholieke visie op een rechtvaardige samenleving.”
“De Duitse bisschoppen gaan toch een forse stap verder in hun afwijzing van extreemrechts”
Tweet dit!
Die ene opmerking in een toch alleszins genuanceerd interview kwam De Korte indertijd op veel kritiek te staan. Bij de redactie van KN stroomden de boze brieven binnen van katholieken die met Wilders sympathiseerden, of hoe dan ook vonden dat de bisschop met zijn expliciete afkeuring van de PVV zijn boekje te buiten ging.
In Duitsland speelt vandaag de dag een vergelijkbare discussie, die de gemoederen nog veel meer verhit. De bisschoppen daar brachten eind februari een gezamenlijke verklaring uit met de niet mis te verstane titel Völkischer Nationalismus und Christentum sind unvereinbar (‘Volksnationalisme en christendom zijn onverenigbaar’).
In het kielzog van de Duitse massademonstraties tegen extreemrechts van januari, waaraan ook veel kerkleiders hadden meegedaan, waarschuwden de bisschoppen voor de opkomst van populistische partijen als Alternative für Deutschland (AfD), en legden ze uit dat dergelijke opvattingen onverzoenbaar zijn met katholieke waarden.
Tot zover niets aan de hand; een volkomen legitieme ideologische bedenking in het verlengde van wat De Korte indertijd ook zei. Maar vervolgens gaan de Duitse bisschoppen toch nog een forse stap verder.
Waar de Nederlandse bisschop de uiteindelijke keuze in het stemhokje toch aan het eigen geweten liet, stelt de Duitse verklaring heel expliciet dat het kerkleden verboden is om op extreemrechtse partijen te stemmen of zich namens dergelijke partijen verkiesbaar te stellen.
En meer nog: “De verspreiding van extreemrechtse leuzen – waaronder racisme en antisemitisme – is bovendien onverenigbaar met een vaste of vrijwillige aanstelling in de Kerk.”
Met andere woorden: AfD-lidmaatschap kan je zomaar je baan kosten in de Kerk.
Dat dat geen loos dreigement is, ondervond Christoph Schaufert onlangs. Schaufert is bestuurslid van de plaatselijke parochie in Neunkirchen. Maar hij is ook lid van het deelstaatparlement van Saarland namens de AfD. Zijn parochie diende vervolgens bij het bisdom Trier, met een expliciete verwijzing naar de verklaring van de bisschoppen, een verzoek in om de politicus uit te sluiten van zijn kerkelijke functie.
“Mensen waarschuwen voor politieke dwaalleren is de taak van een goede herder, maar mensen buitensluiten is dat niet”
Tweet dit!
Het bisdom onderzoekt de aanvraag momenteel, dus of Schaufert echt uit zijn bestuursfunctie zal worden gezet is nog onbekend, zo meldt het Duitse persbureau KNA.
Niet alleen het bisdom Trier, maar alle Duitse bisdommen zullen hiermee in de maag zitten. Schaufert zou een precedent kunnen scheppen. En hoe realistisch is het eigenlijk om alle AfD-leden te weren uit kerkelijke functies?
Door het kerkbelastingstelsel is de Duitse Kerk immers een grote werkgever. Behalve bisdommen en parochies heeft de Kerk ook bijvoorbeeld scholen en ziekenhuizen in beheer. Moeten al die werknemers soms gescreend worden op hun politieke voorkeur? Het was mede vanwege dit pragmatische argument dat eerder de roep ontstond om het minder nauw te nemen met de vereisten voor werknemers als het ging om een keurige ‘katholieke levensstaat’ – al die instellingen zouden dan immers domweg geen personeelsleden meer overhouden.
Dat brengt naast een praktisch ook een principiële bedenking naar voren: waarom enerzijds de eis van religieuze ‘zuiverheid’ voor je personeel laten varen, maar anderzijds wel op basis van religieuze argumenten politieke ‘zuiverheid’ eisen? Hoe is dat te rijmen?
En hoe terecht de constatering ook is dat extreemrechtse ideologieën onverzoenbaar zijn met christelijke principes, de Duitse bisschoppen vergeten toch één belangrijk christelijk principe dat De Korte wel heel nadrukkelijk inbracht in het gesprek: namelijk het geweten.
Waarom die leidend zou moeten zijn, legde de Bossche bisschop indertijd ook heel helder uit in het KN-interview: “Wat Jezus [in de Bergrede] zegt is zo radicaal, dat het in geen enkel partijpolitiek programma volledig te vertalen is, zelfs niet van de christelijke partijen. Wij moeten ook daarom een voorbehoud maken bij elke politieke partij. Politiek behoort, theologisch gezegd, tot het ‘voorlaatste’. Wat mensen realiseren in de politiek, staat altijd op gespannen voet met wat Jezus Christus ons uiteindelijk beloofd heeft.”
Dat zou iedere politieke keuze moeten relativeren, en dat maakt het ook mogelijk dat de Kerk een gemeenschap is die politieke voorkeuren overstijgt, waarin mensen van vele gezindten zich welkom voelen ongeacht hun persoonlijke opvattingen.
Zeker, mensen waarschuwen voor politieke dwaalleren is de taak van een goede herder. Maar mensen buitensluiten die vatbaar zijn voor die dwaalleren is dat niet.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
