“De Radboud Universiteit is vandaag een belangrijk initiatief rijker.” Met deze woorden opende rector Jose Sanders vrijdag het Laudato Si’-Instituut bij de Nijmeegse universiteit. Het instituut heeft als doel om het gedachtegoed van paus Franciscus over integrale ecologie verder uit te werken en te verdiepen.
Blij zijn alle betrokkenen met alle aandacht voor de klimaatcrisis wereldwijd. Op 1 december was net de klimaatconferentie COP28 in Dubai begonnen. Maar toch, de sprekers tijdens de opening hebben zo ook hun twijfels. “Worden er niet te veel oplossingen gezocht in technologische doorbraken en in beleid?” vragen ze zich af.
Jos van Gennip – medeoprichter van denktank Socires, de organisatie die mede het initiatief voor dit instituut nam – is hier heel helder over: “Inspanningen van de overheid en technische doorbraken zijn zeker nodig. Maar de kern van het probleem is toch een onderliggende cultuur van overconsumptie, van dumpen en wegwerpen, en van onverschilligheid. Alleen een verandering van de burgers afzonderlijk en van de samenleving als geheel kan het echte verschil maken.”
De bisschop van Den Bosch, Gerard de Korte, las bij de opening het Zonnelied van Franciscus van Assisi voor. De encycliek Laudato Si’ is vernoemd naar de openingswoorden van deze lofzang op de schepping.
“Het zijn mooie en hoopvolle woorden die de paus bewust koos”, zegt rector José Sanders nadien. “Echter, de paus weet dat we er niet komen met het zingen van dit lied alleen.” Sanders verwijst naar de recent verschenen exhortatie Laudate Deum, waarin de paus het rechtvaardig handelen in het klimaatvraagstuk benadrukt. Ze onderstreept dit: “We moeten allemaal beter zorg dragen voor de aarde, ons gemeenschappelijk huis.”
In haar betoog klinkt de oude slogan ‘een beter milieu begint bij jezelf’ door. Ook Sanders zegt dat mensen bij zichzelf moeten beginnen. Minder consumeren, minder spullen, soms betekent dat ook minder mogelijkheden. Dat kan mensen boos, bang of verdrietig maken, vervolgt ze. Mensen kunnen hierdoor ook van elkaar verwijderd raken. “Er is geen simpele weg. We hebben iedereen nodig.”
Het nieuwe instituut gaat daarom onderzoek en praktijk bij elkaar brengen, vertelt Gerard Kuperus, die bij het Laudato Si’-Instituut als wetenschapper is aangesteld. Mensen moeten met elkaar het gesprek aangaan. Dat kan tussen allerlei specialisaties, maar ook juist buiten het instituut, met mensen in de samenleving.
Vanaf 2017 was Kuperus nauw betrokken bij de universiteit van San Francisco in de Verenigde Staten, die in het kader van het Laudato Si’ Active Initiative zich na “een reis van zeven jaar” mocht omdopen in een Laudato Si’-universiteit. Dit is bij de Radboud Universiteit niet het doel. “De universiteit is al erg groen”, licht Kuperus toe.
“Ik ben bij het Laudato Si’-Instituut begonnen met hoe we ons verhouden tot water en hoe we het paradigma rondom waterbeheer kunnen veranderen. In plaats van water te beheren, zouden we moeten nadenken over hoe we kunnen samenwerken met water. Het landschapsproject ‘Geef ruimte aan de rivier’ is daar een goed voorbeeld van.”
De wetenschapper – Kuperus wordt ook wel een klimaatfilosoof genoemd – gaat vanuit een filosofische achtergrond onderzoek doen. Hierbij probeert hij “verschillende scenes” met elkaar in dialoog te brengen.
“Het wetenschappelijke verhaal moet er zeker bij betrokken worden, maar we moeten ook nadenken over onze verhouding tot water. Hoe bepaalt water onszelf en hoe veranderen we onze taal over bijvoorbeeld waterbeleid? Hoe veranderen we onze houding hierin? Gaan we anders over water nadenken of gaan we ook anders over onszelf nadenken? Daar ben ik heel geïnteresseerd in. Bij Laudato Si’ gaat het echt om die omkering.”
Bisschop De Korte zegt blij te zijn met het nieuwe instituut. “Dit is een cadeautje dat we zo in onze schoot geworpen krijgen. Het versterkt weer de katholiciteit van de universiteit.”
Hij is al enige tijd in gesprek met de universiteit over de katholieke identiteit van de Radboud. Er zijn plannen voor een adviescommissie rondom dit thema; plannen die “stap voor stap, heel vriendelijk, vooruitgaan”. De Korte relativeert meteen: “In Rome zijn we gewend om in eeuwen te denken.”
De recente rectorwisseling hield het proces wat op. Rector Sanders nam het rectoraat in oktober over van Han van Krieken. De Korte: “Ze is een hele betrokken katholieke vrouw. Maar op de universiteit komen dertigduizend mensen, waarvan een minderheid belijdend katholiek is. Daar ben ik altijd heel nuchter in. Het is dan wel belangrijk wie op sleutelposities zitten. Tegelijkertijd, als het gaat om de klimaatcrisis, zegt juist de paus dat we alle spirituele krachten die er zijn moeten aanspreken om vanuit hun motivatie de grote uitdaging aan te gaan.”
Socires hoopt in maart 2024 een hoogleraar te benoemen. Of de bisschop graag een katholieke hoogleraar wil? “Daar heb ik geen grip op. Hans Kuperus is niet katholiek, maar heeft zich al erg verdiept in het katholieke denken en verwees in zijn lezing al naar paus Paulus VI. Ook een niet-katholiek kan zich verdiepen in katholiek denken.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
