In de artistieke verbeelding van de voorbije eeuwen komt het Ottomaanse Rijk er doorgaans bijzonder goed vanaf. We vergeten gemakkelijk dat het maar weinig had gescheeld of de islam had zich door de macht van het kromzwaard over heel Europa verspreid. Denk aan het beleg van Wenen in 1683 en de zeeslag bij Lepanto een eeuw eerder.

Een cruise over de Middellandse Zee was in die jaren een risicovolle aangelegenheid, waarbij je als westerling gemakkelijk kon eindigen in slavernij. Naar verluidt kreeg zelfs de heilige Vincentius a Paulo hier mee te maken. Ondanks alles koketteerde de Europese elite met Ottomaanse cultuuruitingen. Turks bad, Turkse mars, koffiehuizen en kaftan-achtige kledij; Europa leek hier en daar wel een versie van de Fata Morgana in de Efteling.

Waarom? Was het een soort van cultureel kolonialisme? Op beslissende momenten was het Westen militair sterker. Of was het een vorm van het geuzenadagium “Liever Turks dan paaps?” Dat laatste lijkt tegenwoordig niet meer relevant, nu de aandacht voor de ramadan die voor de Veertigdagentijd verre overtreft.

Maar ook het koloniale overwicht speelt tegenwoordig nauwelijks meer een rol. Het lijkt alsof we ons tegenwoordig in schaamte hullen tegenover de vroegere overwinningen. Hoe valt anders te verklaren dat activisten voor de Palestijnse zaak afgelopen maand in Cambridge zonder repercussies een portret van Lord Balfour in stukken konden snijden?

Nog meer verwarring veroorzaakte het beschamende verloop van de opening van het Holocaustmuseum in Amsterdam. Nazislachtoffers konden worden uitgejouwd, politiebusjes beklommen door activisten, terwijl cabaretier Hans Teeuwen zes man politie op de stoep kreeg met een huiszoekingsbevel.

Ik was nooit een groot fan van Teeuwen, maar zijn persiflage van burgemeester Halsema vond ik meesterlijk: “Het is onvermijdelijk dat er eigen en Joodse harten gebroken worden om een mooie en diverse omelet te maken…”

De verrijzenis die we met Pasen vieren kan moeilijk zonder een context van goed en kwaad. Want waaruit bestaat het lijden eigenlijk? En hoe ziet de overwinning daarop er precies uit? Is de Holocaust niet langer het ultieme kwaad? En is de omverwerping van de Joodse staat nu een heilig doel?

Ook hier in de VS zien we een radicale omkering van morele waarden. Wie had ooit verwacht dat de partij van Biden met de steun aan de enige democratie in het Midden-Oosten in de maag zou zitten? Het enige land waar Joden welkom zijn?

Essentiële uitdaging

Als katholieken staan we voor een enorme, maar essentiële uitdaging. Als we over Pasen spreken, hebben we hernieuwde beelden nodig die daar uitdrukking aan geven. Hoe komen we daaraan?

Het lijkt me dat een hernieuwde bezinning op onze persoonlijke Goede Vrijdag daar onontbeerlijk voor is, de politiek voorbij. Hoe sterven we aan onszelf? Waar daagt het nieuwe licht in ons, en in onze naaste? En tot welke daden van bevrijding spoort dat licht ons aan? Nu ik dit schrijf moet mijn paaspreek nog gestalte krijgen. Ik ben nog niet zo ver gevorderd.

Albert van der Woerd is priester van het aartsbisdom Los Angeles. Elke drie weken schrijft hij een column in Katholiek Nieuwsblad.