“Wat is waarheid?” verzuchtte Pilatus al. Steeds minder is waar. Met het toenemen van wetenschappelijk denken is de waarheid steeds verder vernauwd. Voor de premoderne mens was waarheid veel breder, of misschien was het zo dat die vraag niet de meest relevante was – niet op onze natuurwetenschappelijke manier.

Dit is gefilterd tot op het meest individuele niveau. Wat we over onszelf vertellen, moet waar zijn. Als een bekendheid over iets heeft gelogen, is dat vaak een grotere zonde dan de daad zelf. Dat hij het deed was erg, maar er dan ook nog eens over liegen…

Bevrijdend

Daarom vond ik de roman Catcher in the Rye zo verfrissend. Hoofdpersoon Holden Caulfield loopt door New York, iemand vraagt hem iets en hij besluit expliciet om te liegen. Dan zegt hij dat hij dat graag doet: antwoorden geven die niet waar zijn.

In Nederland hadden we Boudewijn Büch met De kleine blonde dood: de autobiografische roman over zijn zoontje Micky die op zijn vijftiende gestorven zou zijn. Later bleek dit niet te kloppen. Spelen met de werkelijkheid. Verschillende mensen kunnen zijn middels de leugens die je vertelt. Er zit iets bevrijdends in.

Halsbandparkiet

In Amsterdam, en in andere steden inmiddels ook, hebben we last van de exotische groene halsbandparkiet. Hun gezang klinkt inmiddels als een bekende soundtrack voor het alledaagse leven in de stad. Problematisch zijn ze, dat ook nog eens; ze verdrijven de oer-Hollandse vogels als de mus.

Over hoe ze in de stad terecht zijn gekomen, doen verschillende verhalen de ronde.

Ze bevonden zich in dierentuin Artis, een aantal zijn er ontsnapt, hebben zich vliegensvlug voortgeplant en zo de stad overgenomen.

Of ze zijn ooit als huisdier naar Nederland gehaald, gedurende de hype van de parkiet als huisdier. Maar omdat de halsbandparkiet aanzienlijk minder spraakzaam is, hebben mensen ze maar vrijgelaten, de natuur in.

Ze zouden ook vanuit Azië hier naartoe gevlogen kunnen zijn.

Nog twee opties

Een ander verhaal stelt weer dat er in de jaren zeventig op de Overtoom een enorm pand was waar een werknemer op zolder een kolonie halsbandparkieten hield. In 1977 werd het bedrijf in dat pand opgesplitst, toen zijn de ramen opengezet en de vogels vertrokken.

Mijn bovenbuurman vertelde wéér een ander verhaal: aan onze gracht woonde een eenzame Joodse man die een zolder vol halsbandparkieten had. Nadat hij werd gedeporteerd, heeft een van zijn buren heimelijk in de nacht de ramen geopend en zo de halsbandparkieten vrijgelaten.

Waarde hechten aan waarheid

Welk verhaal waar is, is nog steeds onderwerp van debat. Duidelijk is wel dat het mooiste verhaal in ieder geval niet op waarheid berust. Dat heb ik mijn bovenbuurman natuurlijk niet verteld.

Onduidelijk voor mijzelf is echter welk verhaal ik aan anderen vertel: het mooiste verhaal, of het meest waarschijnlijke? Het liefst kies ik voor optie 1, maar of ik dat durf, weet ik niet. Blijkbaar hecht ik toch waarde aan waarheid, verdorie toch aan toe.

Peter van Duyvenvoorde is schrijver en filosoof. Hij schrijft elke drie weken een column in Katholiek Nieuwsblad.