Het vaccin. Ik heb het lang voor me gehouden, nerveus als ik ben voor de reactie, maar tot op heden heb ik nog geen vaccin genomen. Gelukkig is het zo dat dat ook nog niet hoefde, aangezien ik corona heb gehad en volgens de laatste berichtgeving voorlopig nog immuun ben. Dat biedt me wat ruimte voor de beschouwing. En wie is dan een betere hulp dan de Duitse filosoof Hegel? Volgens mij zijn er, met hem in het achterhoofd, twee groepen aan te wijzen die goed te duiden zijn.
Kort samengevat: in een samenleving zijn er ‘de objectieve orde’ en ‘de subjectieve wil’. De objectieve orde is de wet, de regels, de mores, om het simpel te zeggen. De subjectieve wil is het individu.
Wil een samenleving eenheid en vrijheid kennen, dan moet er tussen die twee elementen overeenstemming worden gevonden. Te veel nadruk op de orde is totalitair, te veel nadruk op de wil is chaos. De subjectieve wil echter, is bereid de overeenstemming te zoeken, mits de staat redelijk is. En redelijk wil zeggen: meehelpend aan de vrijheid.
De ene groep staat voor de objectieve orde en ziet de staat als meer dan redelijk, de andere groep ziet de objectieve orde als onredelijk en potentieel totalitair. Opvallend vind ik dat ze elkaar niet vinden rondom dit thema. Noodzakelijk is dat wel, wil de samenleving gezond blijven. Wel moet dit besef er zijn: als een van de twee wegvalt, komt de samenleving zoals we hem willen helemaal in gevaar.
“Waarom schuift de groep van de objectieve orde de kritiek van de subjectieve wil zo gemakkelijk terzijde?”
Tweet dit!
Wat ik niet snap, en daarmee beken ik misschien toch meer kleur dan ik zou willen, ook voor mezelf, is waarom de groep van de objectieve orde de kritiek van de subjectieve wil zo gemakkelijk terzijde schuift. Want hoe we het ook wenden of keren, wat de plannen ook zijn, als er een eerste stap naar totalitarisme aan te wijzen valt, dan het precies dat: de te grote dominantie van de objectieve orde ten overstaande van de subjectieve wil van het individu dat diezelfde orde op zijn redelijkheid bevraagt. Gemakkelijk is dat niet altijd, maar dat is samenleven ook niet. Maar we moeten een (constructieve) plek vinden voor die subjectieve wil met de kritische blik.
En tegelijkertijd, om toch weer de meerduidigheid te zoeken: het zou wel helpen als die subjectieve wil soms even iets harder zijn best doet de overeenstemming met de objectieve orde te zoeken.
Voor mij persoonlijk betekent dit dat ik continu nadenk over het thema. Ik verhoud me tot beide groepen, ben kritisch op de staat en kritisch op complottheorieën, ik geef ruimte aan mijn subjectieve wil en zoek naar de redelijkheid van de objectieve orde. Tot nog toe is dat niet eenvoudig, maar ik geef niet op. Indien de staat haar redelijkheid toont, ga ik ermee akkoord.
Of dit egoïstisch is, weet ik niet. Ik hoop van niet – zo is het in ieder geval niet bedoeld. Het is in ieder geval anti-totalitair, en dat is ook wat waard.
Peter van Duyvenvoorde is schrijver en filosoof. Hij schrijft elke drie weken een column in Katholiek Nieuwsblad.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
