In de Veertigdagentijd zouden gelovigen moeten nadenken over wat hen tegenhoudt om aan een betere wereld te werken, vindt paus Franciscus. In zijn vastenboodschap noemt hij onverschilligheid een vorm van slavernij waar de mensheid mee moet afrekenen.

In zijn veertigdagentijdboodschap, die hij begin december al op papier had gezet en nu publiceert, verwijst paus Franciscus naar de tijd die het joodse volk onder leiding van Mozes in de woestijn doorbracht. De veertig dagen van de vastentijd, die vandaag begint, zijn namelijk onder meer gebaseerd op de veertig jaren die hun dooltocht duurde.

Paus Franciscus vergelijkt in zijn boodschap het vasthouden aan verkeerde dingen met de slavernij van het joodse volk in Egypte. “Zoals Israël in de woestijn Egypte nog bij zich draagt – het verlangt immers vaak terug naar het verleden en mort tegen de hemel en tegen Mozes – zo draagt ook vandaag het volk van God de knellende banden in zich die het moet loslaten.”

Werkelijkheid willen zien

“Het wegtrekken uit de slavernij naar de vrijheid is geen abstracte weg”, vervolgt de paus. “Wil ook onze Veertigdagentijd concreet zijn, dan is de eerste stap de werkelijkheid willen zien.”

De paus vraagt zich af in hoeverre de noodkreten van minderbedeelden vandaag de dag de oren van gelovigen bereiken. In 2013 reisde hij naar het Italiaanse eiland Lampedusa, waar veel migranten aankomen; daar sprak hij over de “globalisering van de onverschilligheid”.

‘Gebrek aan hoop aanklagen’

Volgens hem staan mensen nu nog steeds “onder de heerschappij van de farao”; een heerschappij die “ons uitgeput en ongevoelig maakt” en mensen laat kiezen voor zekerheid voor sommigen boven vrijheid voor iedereen. “Hoewel onze bevrijding met het doopsel is begonnen, blijft er in ons een onverklaarbare heimwee naar de slavernij. Het is als een aangetrokken worden tot de zekerheid van dingen die wij al kennen, ten koste van de vrijheid.”

“Laten wij ons afvragen: wens ik een nieuwe wereld? Ben ik bereid uit de compromissen met het oude te komen?” schrijft de paus. “Het getuigenis van vele broeders in het bisschopsambt en een groot aantal bewerkers van de vrede en de gerechtigheid overtuigt mij er steeds meer van dat een gebrek aan hoop moet worden aangeklaagd.”

Jezus in de woestijn

“God wordt nooit moe van ons”, drukt paus Franciscus de gelovigen op het hart. Hij vervolgt met de beschrijving van de veertig dagen die Jezus vastend in de woestijn doorbracht. “Gedurende veertig dagen zal Hij vóór en met ons zijn: Hij is de mensgeworden Zoon. Anders dan de farao wil God geen onderdanen, maar kinderen.”

“Wij kunnen ons zo hechten aan geld, aan bepaalde projecten, ideeën, doeleinden, aan onze positie, aan een traditie, zelfs aan sommige personen”, schrijft hij. “In plaats van ons in beweging te zetten zullen zij ons verlammen.”

Stilstaan is handelen

De Veertigdagentijd is een tijd om te handelen, aldus de paus; en in die periode kan dat volgens hem ook bewust stilstaan betekenen. “Stilstaan in gebed om het Woord van God te ontvangen, en stilstaan zoals de Samaritaan, in tegenwoordigheid van de gewonde broeder. De liefde voor God en de naaste is één enkele liefde.”

“Daarom zijn gebed, aalmoes en vasten geen drie onafhankelijke oefeningen, maar één beweging van zich openstellen, van zelfontlediging: weg met de afgoden die ons bezwaren, weg met de gehechtheden die ons gevangen houden.”

Synodaliteit

Ook betrekt paus Franciscus in zijn boodschap het synodale proces dat momenteel in de Kerk gaande is. “De synodale gestalte van de Kerk, die wij in deze jaren aan het ontdekken en aan het koesteren zijn, suggereert dat de Veertigdagentijd ook een tijd van gemeenschappelijke beslissingen is, van grote en kleine keuzes tegen de stroom in.”

“In de mate waarin deze Veertigdagentijd er een van bekering zal zijn, zal de verdwaalde mensheid een uitbarsting van creativiteit gewaarworden: het plotseling opkomen van een nieuwe hoop”, schrijft de paus tot slot.

Lees hier de volledige veertigdagenboodschap van de paus.