Tijdens de algemene audiëntie van 3 april sprak paus Franciscus over de deugd rechtvaardigheid, zo noodzakelijk voor het goed samenleven van mensen:

Vandaag hebben we het over rechtvaardigheid, de sociale deugd bij uitstek. De Catechismus definieert het zo: “De morele deugd die bestaat in de voortdurende en vaste wil om aan God en de naaste te geven waar ze recht op hebben” (nr. 1807).

Als er over rechtvaardigheid wordt gesproken, wordt vaak ook de spreuk unicuique suum aangehaald, ofwel ‘aan ieder het zijne’. Het is de deugd van het recht, dat de relaties tussen mensen op een rechtvaardige manier probeert te regelen. Het doel is dat iedereen in een samenleving wordt behandeld volgens zijn of haar waardigheid.

Maar de oude meesters leerden al dat hiervoor ook andere deugdzame houdingen nodig zijn, zoals welwillendheid, respect, dankbaarheid, eerlijkheid: deugden die bijdragen aan het goed samenleven van mensen.

Gerechtigheid is noodzakelijk voor het goed samenleven van mensen; een wereld zonder wetten die rechten respecteren, zou een wereld zijn waarin het onmogelijk is om te leven, het zou lijken op een jungle. Zonder rechtvaardigheid is er geen vrede. Sterker nog, als rechtvaardigheid niet wordt gerespecteerd, ontstaan er conflicten. Zonder rechtvaardigheid overheerst het recht van de sterkste, en dat is niet juist.

Maar rechtvaardigheid heeft niet alleen betrekking op de rechtszaal, maar ook op de ethiek die ons dagelijks leven kenmerkt. Rechtvaardigheid zorgt voor oprechte relaties met anderen. De rechtschapen mens is oprecht, eenvoudig en recht door zee, hij laat zich zien zoals hij is, hij spreekt de waarheid. Het woord ‘bedankt’ ligt vaak op zijn lippen: hij weet dat hoe vrijgevig we ook proberen te zijn, we altijd schatplichtig blijven aan onze naaste.

De rechtvaardige heeft eerbied voor wetten en respecteert ze, omdat hij weet dat ze een barrière vormen die de hulpeloze beschermt tegen de arrogantie van de machtige. De rechtvaardige zorgt niet alleen voor zijn eigen individuele welzijn, maar zoekt het welzijn van de hele samenleving. Daarom geeft hij niet toe aan de verleiding om alleen aan zichzelf te denken en zijn eigen zaken te behartigen, hoe legitiem ook, alsof dat het enige is wat er in de wereld bestaat.

De deugd van rechtvaardigheid maakt duidelijk dat het met mij niet echt goed kan gaan, als het niet ook goed gaat met de hele samenleving. Daarom waakt de rechtvaardige over zijn eigen gedrag zodat het niet schadelijk is voor anderen: als hij een fout maakt, verontschuldigt hij zich. De rechtvaardige houdt woord, waakt ervoor roekeloze oordelen uit te spreken over zijn naaste, en verdedigt de goede naam van anderen.

Niemand van ons weet of de rechtschapen mensen in deze wereld talrijk zijn of juist zo zeldzaam als kostbare parels. Maar het zijn mensen die genade en zegen laten komen over zichzelf en over de wereld waarin ze leven. Het zijn dromers die in hun hart het verlangen naar universele broederschap koesteren. En aan deze droom hebben we, vooral vandaag, grote behoefte. (Vertaling Susanne Kurstjens)