Tijdens de algemene audiëntie van 13 maart legde paus Franciscus wat deugdzaam leven inhoudt en hoe we dit kunnen bereiken.

Het menselijk hart kan zich overgeven aan kwade hartstochten, maar het kan zich ook tegen dit alles verzetten. Hoe moeizaam dit ook mag zijn, de mens is gemaakt voor het goede, dat hem of haar waarlijk vervult. En iemand kan deze kunst ook beoefenen, waardoor een bepaalde houding blijvend wordt.

De Romeinse filosofen noemden het virtus, de Griekse aretè. De Latijnse term benadrukt vooral dat de deugdzame persoon sterk is, moedig, in staat tot discipline en onthechting; vandaar dat de uitoefening van de deugd de vrucht is van een lange kiemkracht, die inspanning en zelfs lijden vereist. Het Griekse woord aretè daarentegen duidt op iets dat uitblinkt, iets dat opvalt, dat bewondering opwekt. De deugdzame persoon is dus degene die zichzelf niet vervormt, maar trouw is aan zijn roeping, zichzelf volledig verwezenlijkt.

We zitten op het verkeerde spoor als we denken dat heiligen uitzonderingen van de menselijke soort zijn: een soort kleine kring van kampioenen die buiten de grenzen van onze soort leven. De heiligen zijn in plaats daarvan degenen die volledig zichzelf worden, die de roeping realiseren die eigen is aan iedere mens.

Wat een gelukkige wereld zou het zijn als rechtvaardigheid, respect, wederzijdse welwillendheid, ruimdenkendheid en hoop de gedeelde norm zouden zijn! Daarom moet het hoofdstuk over deugdzaam handelen in deze dramatische tijden door iedereen herontdekt en in praktijk gebracht worden. In een misvormde wereld moeten we ons herinneren hoe we gevormd zijn, het beeld van God dat voor altijd in ons gegrift staat.

Maar hoe kunnen we het begrip deugd definiëren? De Catechismus geeft ons een precieze en beknopte definitie: “De deugd is een levenshouding, een vaste gesteltenis, om het goede te doen” (nr. 1803). Het is daarom geen geïmproviseerd en willekeurig goed doen, dat af en toe uit de hemel neerdaalt.

De geschiedenis vertelt ons dat zelfs misdadigers, in een moment van helderheid, goede daden hebben verricht; deze daden staan zeker in Gods ‘boek’, maar deugd is iets anders. Het is een goed doen dat voortkomt uit een langzame rijping van de persoon, totdat het een innerlijke eigenschap wordt. Deugd is een houding van vrijheid. Als we vrij zijn in elke handeling, dan is deugd datgene wat ons in staat stelt om de juiste keuze te maken, steeds als we moeten kiezen tussen goed en kwaad.

Als deugd zo’n mooi geschenk is, rijst onmiddellijk de vraag: hoe is het mogelijk om het te verwerven? Het antwoord op deze vraag is niet eenvoudig. Voor de christen is het eerste hulpmiddel de genade van God. In feite werkt de Heilige Geest in de ziel van de gedoopte, om die naar een deugdzaam leven te leiden.

Hoeveel christenen zijn niet door tranen heen tot heiligheid gekomen, omdat ze zich realiseerden dat ze bepaalde zwakheden niet konden overwinnen! Maar ze hebben ervaren dat God het goede werk in hen heeft voltooid. Genade gaat altijd vooraf aan onze toewijding. (Vertaling Susanne Kurstjens)