Tijdens de algemene audiëntie van 6 maart sprak paus Franciscus over de zonde van de hoogmoed. “IJdelheid is kinderspel vergeleken met de ravage waar hoogmoed toe in staat is.”

In de catechesereeks over de zonden en de deugden komen we vandaag bij de laatste zonde: hoogmoed of trots. De term komt ook voor in de reeks zonden die Jezus opsomt om uit te leggen dat het kwaad altijd uit het hart van de mens komt (vgl. Mc. 7,22).

De hoogmoedige is iemand die denkt dat hij veel meer is dan hij in werkelijkheid is; iemand die altijd zijn eigen verdiensten erkend wil zien en anderen veracht door hen als minderwaardig te beschouwen.

De zonde van hoogmoed ligt heel dicht bij die van ijdelheid, die we de vorige keer presenteerden. Maar als ijdelheid een ziekte van het menselijke ego is, dan is het nog steeds kinderspel vergeleken met de ravage waar hoogmoed toe in staat is.

In dit kwaad ligt de radicale zonde, de absurde claim om als God te zijn. De zonde van onze voorouders is in alle opzichten een zonde van hoogmoed. De verleider zegt tegen hen: “God weet dat uw ogen open zullen gaan als u eet van die boom, en dat u dan gelijk zult worden aan God” (Gen. 3,5).

De trotse mens is iemand die gemakkelijk minachtend oordeelt: om niets velt hij onherroepelijke oordelen over anderen, die hem hopeloos onbekwaam lijken. In zijn arrogantie vergeet hij dat Jezus ons in de evangeliën maar heel weinig morele voorschriften heeft gegeven, maar over één daarvan was hij compromisloos: oordeel nooit.

Je merkt dat je met een trots persoon te maken hebt als hij, als je hem een beetje opbouwende kritiek geeft op een overdreven manier reageert, alsof iemand zijn majesteit heeft beledigd: hij wordt woedend, schreeuwt, verbreekt de relaties met anderen.

Er is weinig dat je kunt doen met iemand die ziek is van trots. Het is onmogelijk om met hem te praten, laat staan hem te corrigeren. Je moet gewoon geduld met zo iemand hebben, want op een dag zal het bouwwerk instorten.

In de evangeliën gaat Jezus om met veel trotse mensen, en hij heeft deze zonde vaak aan het licht gebracht, zelfs bij mensen die het heel goed verborgen hielden. Petrus bijvoorbeeld pronkte met zijn trouw tot het uiterste:  “Al zouden allen aanstoot aan U nemen, ik nooit” (Mt. 26,33).

Maar al snel zou hij ervaren dat hij net als de anderen bang was voor de dood, waarvan hij niet had gedacht dat die zo dichtbij kon zijn. En zo werd de nieuwe Petrus, degene die zijn kin niet meer omhoog heft maar zoute tranen huilt, door Jezus genezen en zo eindelijk in staat gesteld om het gewicht van de Kerk te dragen.

Verlossing

De verlossing voor deze ziekte komt in de vorm van de nederigheid, de ware remedie tegen elke vorm van hoogmoed. Daarom schrijft de apostel Jacobus aan zijn gemeenschap die gewond is geraakt door onenigheid die voortkomt uit hoogmoed: “God weerstaat de hovaardigen, maar aan de nederigen geeft Hij genade” (Jac. 4,6).

Laten we daarom deze Veertigdagentijd aangrijpen om te strijden tegen onze hoogmoed. (Vertaling Susanne Kurstjens)