Een lokaal parochierelletje in Vlaanderen van een halve eeuw geleden, levert dat boeiende lectuur op? Toch wel, dat kan men duidelijk prima aan journalist en schrijver Louis van Dievel overlaten.
Hij reconstrueert in romanvorm (met deels historische, deels fictieve personages) een waargebeurde controverse rond de toenmalige onderpastoor van Sint-Gillis-Dendermonde: de in 2014 overleden Gilbert Verhaeghen. Toen het bisdom Gent deze populaire, vernieuwingsgezinde priester wilde overplaatsen, kwamen vele dorpelingen in opstand.
Wat dat betreft, is het een typisch verhaal van de spanningen in de West-Europese Kerk vlak na het Tweede Vaticaanse Concilie. Het verhaal overstijgt daarmee het lokale, maar Van Dievels roman daalt daar toch ook steeds terug naar af.
De bekende ideële strijd – over inspraak van leken, democratisering van de Kerk, liturgische vernieuwingen, enzovoort – klinkt op de achtergrond weliswaar steeds mee, maar wordt teruggebracht naar z’n (klein-)menselijke proporties: gedoe over een dure nieuwe kerkvloer, anonieme klachten van ‘bezorgde parochianen’ over het feit dat de onderpastoor ook duivenmelker is, het sociale ongemak als de pastoor ineens bij zijn voornaam wordt aangesproken.
Daarmee voorkomt Van Dievel dat de roman al te schematisch wordt. Natuurlijk, in de flaptekst wordt dat voorspelbare schema uitgetekend: het gaat over de ‘progressieve onderpastoor’ versus het ‘aartsconservatieve bisdom’, waarmee de natuurlijke sympathie van de lezer direct in de richting van de eerste wordt gestuurd.
Maar het boek zelf blijft gelukkig weg van zulke gemakkelijke oordelen, en kleurt mensen van vlees en bloed met hun evidente zwakten, verdiensten en ijdelheden. Onderpastoor Verhaeghen komt over als morsig en naïef, opvallend gematigd nog in zijn denkbeelden overigens, en lijkt eerder een speelbal in de polarisatie rond zijn persoon dan de aanstichter ervan.
De oude pastoor intussen is een joviale opportunist, de tweede onderpastoor een rechtlijnige jongeling die tandenknarsend moet toezien hoe zelfs zijn eigen moeder met Verhaeghen wegloopt.
Meer dan een botsing van opvattingen schetst deze roman heel knap een botsing van temperamenten. Daarin schuilt ook de historische waarde van De onderpastoor; de roman schetst de postconciliaire kerkgeschiedenis in het alledaagse. Opmerkelijk, trouwens: niet alleen de hautaine opstelling van het episcopaat, maar juist ook het progressivisme van de actievoerders doet vandaag de dag hopeloos ouderwets aan.
Louis van Dievel, De onderpastoor. Uitg. Vrijdag, 352 pp., € 22,50, ISBN 978 94 6001 732 2
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
