“Waarom schrijf je geen mooiere, meer verfijnde verhalen?” Die vraag stelt een westerse priester aan de Japanse christelijke schrijver Suguro, hoofdpersoon van de roman Het schandaal. In deze hoofdpersoon herkennen we onmiskenbaar de auteur van het boek zelf, Shusaku Endo (1923-1996).
Ook hij was immers een katholiek schrijver, veelgeprezen maar ook veel bekritiseerd. In zijn eigen land snapte men vaak die vreemde godsdienst niet die hij aanhing. Anderzijds waardeerden lang niet alle westerse christenen zijn grimmige verhalen, waarin de onverbiddelijkheid van de Japanse volksaard doorschemert. Dat maakt Endo (net als zijn literaire alter ego Suguro) een wat tragische schrijver tussen wal en schip, maar ook intrigerend en diepzinnig.
In Het schandaal, oorspronkelijk verschenen in 1986, raakt Suguro – een respectabele schrijver op leeftijd – in opspraak omdat hij in een rosse buurt in Tokyo gezien is, en er geruchten gaan over seksuele uitspattingen waar hij zich regelmatig aan zou bezondigen.
Suguro ontkent stellig, en als lezer ben je geneigd hem te geloven. De roddels passen niet bij deze bedeesde schrijver, die lijdt aan ouderdomskwaaltjes en volmaakt tevreden lijkt met zijn gezapige, maar liefdevolle huwelijk.
Maar gaandeweg slaat de twijfel toe, zelfs bij Suguro zelf. Liegt hij iedereen glashard voor? Lijdt hij aan een gespleten persoonlijkheid, of extreme vergeetachtigheid? Of is er toch sprake van een dubbelganger, die hem probeert zwart te maken?
Dat laatste is een bekend literair motief om de gespletenheid van de mens te verbeelden. Denk bijvoorbeeld ook aan Dostojevski’s roman De dubbelganger, waar Endo ook expliciet naar knipoogt. Het verschil is wel dat Dostojevski’s dubbelganger een betere versie is van de hoofdpersoon; die van Endo is juist een kwaadaardige versie.
Juist omdat Suguro zo veel op Endo lijkt (zelfs de boektitels van de fictieve auteur lijken op die van de echte), is de verleiding groot om Het schandaal op te vatten als een soort publieke biecht. Toch doet dat het boek tekort. Uiteindelijk is het veeleer een literair manifest.
De roman is Endo’s antwoord op die gewetensvraag van de westerse priester, die hem misschien ook wel echt gesteld is: “Waarom schrijf je geen mooiere, meer verfijnde verhalen?” Omdat hij in zijn werk de diepte van de menselijke zonde wil peilen, de innerlijke tegenstrijdigheden waar geen mens aan ontsnapt wil doorgronden. In Het schandaal lukt hem dat erg goed, pijnlijk eerlijk.
Shusaku Endo, Het schandaal. Uitg. Mozaïek, 256 pp., € 19,99, ISBN 978 90 23959 03 8
