De naam Prudentius klinkt u misschien onbekend in de oren – hoewel sommige van zijn hymnen hun weg vonden in het getijdengebed. Populair zou hij echter geweest zijn tot in de verre Middeleeuwen en vandaag wordt hij nog geprezen als de grootste Latijnse dichter van de late Oudheid.
Niets voor u? Stel u dan eens de vraag hoe u uw geliefde geloof zestien eeuwen geleden zou hebben overgedragen aan die heidense Romeinen, terwijl overal nog hordes arianen de goddelijkheid van Christus ontkenden…
Vanuit de gedachte dat wij iets kunnen leren van Prudentius’ aanpak, maakte Nico Mantje een vertaling van diens Liber Cathemerinon. De priester van het bisdom Haarlem-Amsterdam en classicus voegde er een lijvig essay aan toe waarin hij dit hymnenboek ontleedt als casus voor geloofsonderricht.
Met de twaalf hymnen bent u niet snel klaar. Tegen de tijd dat u de 205 verzen van de hymne voor de maaltijd gebeden hebt, is die maaltijd al afgekoeld. Maar wees ervan verzekerd dat uw eetlust dan beteugeld zal zijn door een beheerste gematigdheid, en uw blik gericht op de Gever van al dat goeds, om uw smaak ten volle in Hem te vinden.
Geen festoenen van rozen,
geen spijzig geurwerk heb ik hier,
maar drank als ambrozijn stroomt in mij,
en geloof geurt als nectar,
uit de schoot van de Vader vergoten.
Hymnen voor dagelijks gebruik dus, die spelen met beelden als licht en donker, slapen en ontwaken, Rechter en oordeel, zonde en hoop. Soms streng, dan weer mild, bizar of bloemrijk. Het Oude en het Nieuwe Testament vloeien ineen tot een verklarende metaforiek, waarin vele echo’s van niet-christelijke dichters weerklinken.
Prudentius, een toenmalig topdiplomaat, heeft de retorica niet afgezworen maar benut haar. Deze stijlvorm bood volgens hem de juiste toon en goede ingang om zijn Romeinse tijdgenoten zich thuis te laten voelen in die vreemde christelijke omgeving.
Na een smaakvolle literaire en theologische duiding van de hymnen concludeert Mantje: “Het is van groot belang om zoveel mogelijk hen die de geloofsverbreiding wordt toevertrouwd tot het uiterste te motiveren om zich vanuit een verdiept en gekend orthodox geloof oprecht toe te leggen op kennis van de levensbeschouwelijke stromingen in deze tijd, om de moderne mens zo aan te kunnen spreken op zijn eigen idealen en die te kunnen plaatsen binnen een christelijk perspectief.”
Alleen wat vreemd dat nergens wordt aangetoond dat Prudentius’ aanpak ook effectief succes had…
Nico Mantje, De dood zal niet meer zijn – Prudentius’ hymnenboek Liber Cathemerinon. Uitg. De Boog/Betsaida, 288 pp., €15,75, ISBN: 978 90 62570 82 9
