In het moderne Halloween komen heel wat katholieke feesten samen: Allerheiligen, Allerzielen en… Sint-Maarten.
Nu het einde van oktober nadert, duikt in steeds meer Nederlandse straten Halloween-versiering op. Dit Amerikaanse feest van spoken en pompoenen lijkt in de afgelopen tien jaar veel populairder te zijn geworden, nu ook steeds meer basisscholen en buurtverenigingen meedoen.
Afgelopen week viel er ook bij ons een flyer in de bus met de oproep vanuit de buurtvereniging om het huis in Halloween-stijl te versieren. Ik dacht meteen aan mijn kindertijd in de jaren negentig: toen gingen we nog langs de deuren voor Sint-Maarten. Verdringt Halloween deze oer-Hollandse traditie?
De verschillen en overeenkomsten tussen beide feesten liggen voor de hand, maar waarom lijken ze zo veel op elkaar (denk aan de lampionnen en het langs de deuren gaan)? Dat komt doordat Halloween van origine óók een katholiek feest was, namelijk de vooravond van Allerheiligen, All Hallow’s Eve.
De katholieke traditie kent verschillende ‘bedelfeesten’, vaste momenten in de donkere dagen van het jaar waarop kinderen en armen langs de deuren mochten trekken voor een aalmoes. Meestal waren deze dagen verbonden aan de feestdag van een heilige. Sint-Maarten, Sinterklaas en Driekoningen zijn bekende voorbeelden, maar Allerheiligen was óók een bedeldag. Katholieke Ierse immigranten namen deze traditie mee naar de Verenigde Staten en in die culturele smeltkroes werden er nieuwe elementen toegevoegd.
De betekenis van Allerheiligen (1 november) raakte ook vermengd met die van Allerzielen (2 november), en zo kreeg het feest tevens een connectie met dodenherdenking. De lampionnen, die in Europa vaak nog uit knollen of bieten werden gemaakt, werden in de VS uit pompoenen gesneden, omdat die daar meer voorhanden waren. Amerikaanse films en tv-series zorgden er vervolgens voor dat Halloween in de popcultuur werd verankerd. Zo werd het feest uiteindelijk terug naar Europa geëxporteerd.
Maar ten koste van wat, kunnen we ons afvragen. Terwijl we steeds meer scholen de keuze zien maken tussen Sint-Maarten en Halloween, lijken Allerheiligen en Allerzielen op veel plekken al helemaal vergeten. Vult Halloween een hiaat op dat ontstond doordat velen de betekenis van deze feesten vergeten zijn? In ons buurland België zijn 1 en 2 november nog steeds vrije dagen, maar ook daar rukt Halloween op.
Bij het Katholiek Documentatiecentrum zetten we ons in ieder geval in om dit immaterieel erfgoed te behouden. Daar kunnen we uw hulp bij gebruiken. Wij zouden graag aanvullend foto- en filmmateriaal verzamelen over katholieke feesten. Bezit u exemplarisch materiaal dat betrekking heeft op Allerheiligen, Allerzielen of de andere genoemde feesten? Dan komen wij graag met u in contact via redactie@kn.nl.
Jeffry Huntjens is medewerker van het Katholiek Documentatiecentrum Nijmegen. Dit artikel is deel van de serie over het Rijke Roomse erfgoed die KN in samenwerking met het KDC maandelijks publiceert.
