Tien jaar lang werkte ze eraan, maar nu is wetenschapper Jessica Hooten Wilson erin geslaagd om een onvoltooide roman van de katholieke schrijfster Flannery O’Connor tot leven te wekken.

In 2009 was Jessica Hooten Wilson net klaar met haar proefschrift over de katholieke schrijfster Flannery O’Connor. Tijdens een diner op een conferentie in Rome vertelde een gerespecteerde O’Connorkenner haar over een onvoltooide roman van de schrijfster. Wilson was zo geïntrigeerd door dat verhaal dat ze later dat jaar zelf afreisde naar de Georgia College & State University in de Amerikaanse staat Georgia, waar de archieven van O’Connor bewaard worden.

Wirwar van teksten

Wilson vond er een tiental fragmenten van in totaal 378 pagina’s onder de werktitel Why Do the Heathen Rage? (‘Waarom woeden de heidenen?’). De wirwar aan geschreven en herschreven teksten had de weinige andere O’Connorkenners die ze de afgelopen halve eeuw hadden gelezen niet veel wijzer gemaakt, maar Wilson was vastbesloten om het werk op de een of andere manier tot leven te brengen.

Het resultaat van haar tien jaar werk werd op 23 januari gepubliceerd: in Why Do the Heathen Rage. A Behind-the-Scenes Look at a Work in Progress worden O’Connors fragmenten gecombineerd met Wilsons commentaar daarop.

Bekeringsmoment

“Flannery’s fragmenten vormden het uitgangspunt voor een geweldige roman die nooit echt is uitgewerkt”, vertelt de onderzoeker. In dit verhaal “laat ze het bekeringsmoment aan het begin van het verhaal plaatsvinden, waar de meeste verhalen van Flannery toegewerkt wordt naar de climax, een moment van genade dat de personages met geweld overvalt”, zegt Wilson.

“Maar hier zien we een geleidelijke openbaring door de intellectuele en relationele groei van dit personage. Het is heel ingetogen vergeleken met de rest van O’Connors werk. De hele roman in afgeronde vorm zou hebben getoond hoe een leven in Christus eruit zou hebben gezien.”

Southern Gothic

Toen O’Connor in 1964 op 39-jarige leeftijd stierf aan complicaties van de auto-immuunziekte lupus, had ze twee romans en 31 korte fictieverhalen voltooid. Haar werk wordt vaak gekarakteriseerd als Southern Gothic, verhalen die gesitueerd zijn in het zuiden van de Verenigde Staten met fysiek misvormde of anderszins groteske personages die het midden houden tussen slachtoffers en schurken in soms gewelddadige situaties.

Geworteld in haar katholicisme beschrijft O’Connor de ontmoetingen van deze personages met Gods genade.

Zoeken naar een vorm

Wilsons interesse in O’Connor begon als tiener, toen een docent haar O’Connors korte verhaal The Life You Save May Be Your Own gaf. Wilson ging vervolgens literatuur studeren en promoveerde in religie en literatuur met een proefschrift over O’Connor en de Russische romanschrijver Fjodor Dostojevski. Wilson overwoog in eerste instantie om O’Connors fragmenten te benaderen met een wetenschappelijke, tekstuele analyse, maar “ik kon me op geen enkele manier indenken dat dit is wat Flannery zou hebben gewild”, legt ze uit.

Ze experimenteerde vervolgens met het opvullen van de gaten in O’Connors verhaal met haar eigen aanvullingen, maar ook dat werkte niet. “Het werd niet genoeg Flannery om het verhaal als Flannery te publiceren”, zegt ze. Uiteindelijk besloot Wilson de fragmenten van O’Connor te publiceren naast haar eigen commentaar op de waarschijnlijke invloeden op dit werk, waaronder nationale gebeurtenissen, eerdere geschriften en persoonlijke correspondentie. “Ik heb geprobeerd een boek te maken dat in zekere zin datgene beschermt waar Flannery altijd het beste in was.”

Sociale controverses

O’Connor publiceerde een deel van Why Do the Heathen Rage in 1963 als kort verhaal in het Amerikaanse tijdschrift Esquire. De titel is een verwijzing naar de King James-Bijbelvertaling van Psalm 2,1 (in de katholieke Willibrordvertaling luidt de tekst: “Waarom zijn de volkeren oproerig”, red.). Het verhaal draait om een man die onlangs een beroerte heeft gehad, zijn vrouw en hun 28-jarige zoon, Walter Tilman. De nieuw gepubliceerde fragmenten gaan over Tilmans correspondentie met Oona Gibbs, een burgerrechtenactiviste, waarin hij, een blanke zuiderling, zich voordoet als een zwarte om haar zaak te bespotten. Maar uiteindelijk zoekt Gibbs hem op voordat hij haar de waarheid kan vertellen.

In de inleiding van haar boek schrijft Wilson: “De onvoltooide roman behandelt in een tiental episodes politieke en sociale controverses, de burgerrechtenbeweging, euthanasie en armoede op manieren die O’Connor in haar eerdere fictie niet heeft aangeraakt.” Wilson zegt dat ze met de publicatie van het onvoltooide werk hoopt meer mensen te inspireren om O’Connors werk te lezen. “Wat ik heb geleerd door nauw met haar en haar geschriften te werken, is dat ze steeds in beweging was, steeds aan het worstelen met dingen. Haar persoon kwam voor mij tot leven toen ik haar als schrijfster bestudeerde.”