Zes Zwitserse bisschoppen zijn beschuldigd van het toedekken of plegen van misbruik, heeft de Zwitserse bisschoppenconferentie bekendgemaakt. Dat nieuws valt nagenoeg samen met de publicatie van de resultaten van een onderzoek naar historisch kerkelijk misbruik in het land.

De Zwitserse bisschoppenconferentie heeft zondag bekendgemaakt dat vier bisschoppen en twee emeritus-bisschoppen door het Vaticaan onderzocht worden vanwege beschuldigingen van het toedekken van seksueel misbruik. Een van hen zou zelf ook misbruik hebben gepleegd. Ook drie priesters uit het bisdom Lausanne, Geneve en Fribourg worden verdacht van seksueel misbruik.

Pauselijke oproep

Priester Nicolas Betticher uit Bern is degene die de beschuldigingen heeft geuit. Dat deed hij in mei via een brief aan aartsbisschop Martin Krebs, de apostolische nuntius in Zwitserland. Krebs contacteerde het Dicasterie voor de Bisschoppen, dat in juni de opdracht gaf tot een onderzoek.

Betticher heeft aan persbureau AP laten weten dat hij de beschuldigingen heeft geuit vanwege de oproep die paus Franciscus in 2019 deed in zijn motu proprio Vos estis lux mundi, een document waarin hij nieuwe regels voor misbruikaanpak uitlegde. De paus legt in het document uit dat geestelijken zich moeten melden als ze weet hebben van misbruikzaken.

De priester, die in het verleden woordvoerder van de bisschoppenconferentie en vicaris-generaal van het bisdom Lausanne, Geneve en Fribourg was, heeft naar eigen zeggen vroeger ook “fouten gemaakt” bij de afhandeling van misbruikmeldingen, legt hij uit aan AP. “Tegenwoordig kan ik niet meer accepteren dat het zo doorgaat.”

Aftreden

De leiding van het kerkrechtelijke onderzoek is in handen van Joseph Bonnemain, de bisschop van Chur. Hij is gekozen vanwege eerdere ervaring met misbruikonderzoek. “Mijn doel is om na te gaan of de verantwoordelijken in het verleden volgens de reglementen gehandeld hebben, of dat daar overtredingen zijn begaan”, zegt hij.

Zijn onderzoek wordt naar verwachting aan het eind van het jaar afgerond. Of de vier actieve bisschoppen tegen wie aantijgingen zijn geuit in de tussentijd hun taken neerleggen of aftreden, is niet bekend. Volgens een woordvoerder “wordt momenteel nagedacht over dergelijke stappen”.

Universitaire archiefduik

Vrijwel tegelijkertijd met dit actuele misbruikonderzoek, zijn de resultaten van een historisch onderzoek naar misbruik gepubliceerd. Vandaag heeft de universiteit van Zürich de resultaten van zijn onderzoek naar kerkelijk misbruik in de tweede helft van de twintigste eeuw bekendgemaakt. In totaal zijn 1002 gevallen ontdekt, waarbij 510 verdachten en 921 slachtoffers betrokken zijn. In bijna driekwart van de gevallen ging het om minderjarigen.

Deze universitaire archiefduik is uitgevoerd in opdracht van de Zwitserse bisschoppenconferentie. Daarmee treden de Zwitserse bisschoppen in de voetsporen van hun collega’s uit onder meer Frankrijk en Portugal, die een soortgelijk onderzoek hebben laten uitvoeren.

‘Topje van de ijsberg’

Monika Dommann en Marietta Meier, de historici die de leiding hadden over het onderzoek, vermoeden dat de resultaten slechts “het topje van de ijsberg” vormen: er zijn aanwijzingen dat slechts een deel van alle historische misbruikmeldingen is vastgelegd.

Daarnaast zijn binnen dit onderzoek de archieven van verschillende congregaties en katholieke scholen ongemoeid gebleven; ook bleken in minstens twee bisdommen archiefstukken te zijn vernietigd. Dommann en Meier vermoeden dat dat in het verleden gebeurd is om misbruik te verdoezelen.

Uit het onderzoek is ook gebleken dat er veel gevallen zijn waarbij kerkfunctionarissen het misbruik onder de pet hebben gehouden, bijvoorbeeld door beschuldigde of veroordeelde geestelijken over te plaatsen. De onderzoekers zagen dat pas in de eenentwintigste eeuw daar duidelijk verandering in is gekomen.