Ook zonder verdachten gaat het proces over de moorden op drie Vlaamse missionarissen in Guatemala in de jaren tachtig gewoon door. De betrokkenen hopen dat het proces zorgt voor verwerking van het verleden en voor een betere situatie in het hedendaagse Guatemala.

Afgelopen maandag ging in de rechtbank in Leuven het proces rond de moord op de Vlaamse missionarissen Walter Voordeckers, Serge Berten en Ward Capiau van start. De drie leden van de orde der scheutisten werden tussen 1980 en 1982 in Guatemala vermoord door het repressieve regime van generaal Efraín Ríos Montt.

Destijds woedde in het Centraal-Amerikaanse land een burgeroorlog tussen de regering en verzetsbewegingen. Het conflict maakte ruim 200.000 slachtoffers. De inheemse Mayabevolking maakte daar een groot deel van uit, maar ook buitenlandse geestelijken, die vaak opkwamen voor de rechten van de bevolking, werden vaak vermoord.

Lege beklaagdenbank

Vijf kopstukken van de toenmalige regering staan in Leuven terecht, al blijft de beklaagdenbank leeg. Aangezien het om feiten van veertig jaar geleden gaat, zijn alle verdachten hoogbejaard. Twee van hen – de voormalige minister van Defensie en de voormalige minister van Binnenlandse Zaken – zijn al jaren voortvluchtig.

De andere drie zitten al in Guatemala in de cel voor andere misdaden. Twee van deze mannen verblijven vanwege hun hoge leeftijd (91 en 84) in een militair ziekenhuis.

‘Bevrijding’

De verantwoordelijken straffen is dan ook niet perse het hoofddoel van het proces. Verwerking van de gebeurtenissen voor de nabestaanden van de drie missionarissen en andere betrokkenen lijkt belangrijker. “Mijn getuigenis mogen brengen in dit historisch assisenproces voelde aan als een bevrijding”, vertelt scheutist Raf Allaert dan ook aan Kerknet.

Allaert heeft waarschijnlijk eenzelfde lot als dat wat Berten, Capiau en Voordeckers trof op het nippertje kunnen ontlopen. Zijn naam stond in die tijd ook op de lijst van een Guatemalteeks doodseskader. Vlak voor de ontvoering van Berten, begin januari 1982, werd Allaert echter door zijn oversten terug naar België gehaald.

Toch actueel

Bij een assisenproces, zoals dat in Leuven nu plaatsvindt, is een jury van gewone burgers betrokken. “Ik vond hen heel aandachtig”, zegt Allaert. “Velen waren aan het noteren. Ze nemen hun taak heel ernstig.”

“Het gaat om een burgeroorlog ver weg en lang geleden, maar in zekere zin is het ook heel actueel”, vervolgt hij. “We zitten in een zelfde soort situatie vandaag.”

De huidige regering van Guatemala lijkt tenslotte heel wat onderdrukkingstactieken te hebben afgekeken van het regime van veertig jaar geleden. Rechters zijn er niet onafhankelijk, de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid worden er onderdrukt en corruptie viert er hoogtij.

Volgens Patricia Verbauwhede van de christelijke hulporganisatie Broederlijk Delen kan het proces dan ook helpen om de situatie in het Guatemala van nu te verbeteren. “De assisenzaak in België is een lichtpuntje in de lange strijd die de Guatemalteekse bevolking nog altijd voert om gerechtigheid te krijgen na de misdaden die zijn begaan tijdens de burgeroorlog, maar ook voor sociale rechtvaardigheid vandaag”, zegt ze tegen Kerknet.

Gewapend verzet

Tijdens het proces werd er uitgebreid stilgestaan bij de vraag of het verzet in Guatemala destijds terrorisme genoemd kan worden. Ward Capiau was namelijk in 1979 uit de orde getreden en had zich aangesloten bij een guerillabeweging. Volgens Allaert was hij de “meest radicale” van het drietal; de VRT meldt dat hij op een gegeven moment enkel nog in gewapend verzet geloofde.

Ook Berten sloot zich bij een guerillabeweging aan, maar hij heeft vermoedelijk nooit een wapen gebruikt. “Ik heb uitgelegd dat er voor velen geen andere uitweg was. Vreedzaam protest werd met geweld beantwoord”, aldus Allaert. “Wie zich dan niet verschool in de bergen, en dus aansloot bij het gewapende verzet, was een vogel voor de kat.”