Met het boek Als God renoveert heeft de Canadese priester James Mallon een basis voor parochievernieuwing gelegd. Wat zijn inmiddels de ervaringen van het project van de Missionaire Parochie, waar veel Nederlandse parochies op inzetten?

‘Het is niet: we doen dit nu en dan stroomt heel die kerk weer vol’

“Een parochie hoort eigenlijk missionair te zijn”, zegt pastoor Peter Koen van de Emmausparochie in Tilburg wanneer hij uitlegt waarom hij met het project van de Missionaire Parochie is begonnen.

“Het hoort bij ons doopsel, maar het is ook onze zending: om iets met ons geloof te doen, daarover te vertellen en het te verinnerlijken. Zodat mensen daar uiteindelijk iets van merken.”

Zich verdiepen in de missionaire taak van de Kerk is een rode draad in zijn leven, een thema waar hij al jaren mee bezig was. Zo las hij ook het boek van Mallon, dat een aanzet gaf om te beginnen met parochievernieuwing.

“We zijn al een paar jaar bezig, wel heel voorzichtig. Eerst zijn we begonnen met het boek te lezen. Sinds een jaar hebben we een leiderschapsteam in de parochie. Dat vind ik een van de belangrijkere dingen.”

Koen is nu tien jaar priester. Kort nadat hij in 2018 in de Emmausparochie werd benoemd, werd hij ernstig ziek. “Als je wegvalt, moet de parochie eigenlijk in principe gewoon door kunnen gaan. Dat is ook een van de triggers geweest om een leiderschapsteam op te richten.”

“Binnen een leiderschapsteam vul je elkaar aan”, vervolgt de priester. “Daarnaast is het ook mooi om gezamenlijk dingen te bespreken. We zijn eerst na gaan denken over onszelf. Waarom zijn wij er eigenlijk als parochie? Hoe kunnen we het geloof zo relevant maken dat het voor mensen aantrekkelijk wordt om zich daarin te verdiepen?”

Koen en zijn team zijn nu na aan het denken over hoe zij van het gebed de basis kunnen maken van het hele parochiële leven. “Om daarmee de Heer stap voor stap in zijn parochie zijn werk te laten doen. Daarom is dit belangrijk. Het gaat echt om leerling worden van de Heer. En dat vergt een verinnerlijkt geloof.”

Voor Koen is het project geen wondermethode. “Het is niet: we doen dit nu en dan komt het helemaal goed, dan stroomt heel die kerk weer vol. We moeten ons realiseren dat de tijden veranderd zijn. Dat vergt een andere manier van denken.”

“We zijn vaak veel te negatief, maar we moeten ook zien dat de Heer nog aan het werk is in zijn Kerk. En meewerken met de genade. Dat is het enige wat ik moet doen als pastoor.”

‘Een gezamenlijke visie samen dragen’

Rector Jeroen de Wit van het heiligdom Onze Lieve Vrouw ter Nood in Heiloo leerde het project kennen tijdens zijn studie Nieuwe Evangelisatie in Detroit. “We hebben het boek van Divine Renovation behandeld. Ik ben het gaan gebruiken toen ik later lesgaf, als basis in het vak pastorale theologie.”

Op een gegeven moment kwam de conferentie van de Missionaire Parochie naar Nederland, vertelt De Wit. “Wat ik zelf vooral meenam van die conferentie, was het concept van het leiderschapsteam. Dat vond ik heel mooi. Het is goed als een priester vanuit een team werkt. Dat kwam ook naar voren in de gesprekken over de synode over synodaliteit.”

De Wit en andere medewerkers van het heiligdom kregen het verlangen om met het project te beginnen. Ze vormden een leiderschapsteam speciaal voor het heiligdom, met het verlangen om missionair te zijn. “Zo zijn we met het gedachtegoed van Mallon aan de slag gegaan. We zijn na gaan denken over een visie voor het heiligdom. We zijn met een gezamenlijke visie gekomen, die we ook samen dragen.”

De Wit heeft persoonlijk baat bij het leiderschapsteam, waar hij alles kan delen. “Ik voel me heel goed thuis. We komen eens in de drie weken samen. Iedereen heeft een eigen taakgebied in het heiligdom.”

Daarnaast is hij ook het traject ‘kickstart coaching’ gaan doen, dat hoort bij de Missionaire Parochie. Dat biedt ondersteuning voor priesters die met het project aan de slag willen gaan.

“Het heeft mij geholpen om meer na te denken over evangelisatie en hoe je dat concreet vorm moet geven. Ons heiligdom is voor veel mensen ook een soort parochie. We blijven doen wat we altijd al deden. Maar dit project helpt ons om nieuwe dingen te ondernemen.”

Bijvoorbeeld flyers plaatsen in de kapel, aldus De Wit. “Mensen komen hier soms zomaar binnenwandelen en vragen zich af wat er allemaal gebeurt. We hebben een welkomstpakket gemaakt, met informatie over het heiligdom. Daar zit ook een boekje met de vier Evangeliën in.”

Het heiligdom biedt ook de Alpha-cursus aan, waar veel belangstelling voor is. “Het doel is helder: dat je tot missionaire leerlingen wilt komen. Je probeert de elementen die ze aanbieden te gebruiken, om zo te groeien in actieve evangelisatie.”

Een andere suggestie van het project is het kijken wat de talenten zijn van de mensen, om daar ook wat mee te doen. De Wit:

“Niet zozeer om gaten te vullen, maar om na te denken over hoe we deze talenten kunnen vertalen naar missie. Zo is er iemand in ons leiderschapsteam die catechese geeft. Daar voelt zij echt een roeping voor. Ze heeft ook de gave om nieuwe thema’s aan te bieden en werkt samen met een van de priesters.”

“We willen in de toekomst kijken of we ook echt eropuit kunnen trekken. Misschien evangeliseren in een winkelcentrum in de buurt, de stap naar buiten zetten. Al trekt het heiligdom ook wel mensen aan. Als we ze weten te bereiken, is dat ook goed.”

‘De bestaansreden van de Kerk is dat ze evangeliseert’

Missionair bezig zijn, daar is pastoor Rochus Franken van de Augustinusparochie in Wassenaar, Oegstgeest en omgeving al heel lang mee bezig.

“Paus Paulus VI heeft in 1975 de exhortatie Evangelii nuntiandi doen uitkomen. Daarin staat dat de bestaansreden van de Kerk is dat ze evangeliseert. Dat is ook mijn bestaansreden als priester.”

De priester las een aantal jaar geleden een onderzoek over de Amerikaanse Kerk. Daaruit bleek dat kerken veel deden voor kinderen en ouderen, maar weinig aanboden aan mensen van middelbare leeftijd.

“Ik denk dat dit ook voor Nederland geldt. Het is de levensfase waarin mensen definitief beslissen: ik haak af, of ik blijf bij de Kerk. Het is eigenlijk raar dat we als Kerk voor die cruciale levensfase geen aanbod hebben. Behalve gewoon de zondagsliturgie.”

Franken ging hiermee aan de slag en putte onder andere inspiratie uit de Missionaire Parochie. “Het project raadt de Alpha-cursus aan, die we al jaren in de parochie aanbieden. We hebben daar iets anders vorm aan gegeven, door het ‘Smulpaap’ te noemen. De naam maakt het laagdrempeliger voor mensen. Maar het is gewoon het Alpha-concept.”

Daarnaast kwam de priester met een ander initiatief: ‘McFaith’. “Samen eten, dan een film of een verhaal over het geloof en vervolgens een gezamenlijk gesprek”, licht Franken toe.

“Juist voor de mensen van middelbare leeftijd. Dat ging heel goed: meer dan tachtig mensen deden eraan mee in mijn vorige parochie. Hier zijn de aantallen – sinds de coronacrisis – wat minder, maar ik zie een stijgende lijn.”

Het is volgens Franken belangrijk dat nieuwe mensen in een parochie blijven hangen. “Dat gebeurt meestal wanneer ze zeven andere parochianen leren kennen, blijkt uit onderzoek. Daar dragen deze initiatieven aan bij. Daardoor gaan mensen zich uiteindelijk ook in het geloof verdiepen. Dat is wat Mallon zegt, ik onderschrijf dat helemaal.”

Franken ziet enige resultaten. Er zijn een aantal twintigers en dertigers die ook actief meedoen. “Ze waren er daarvoor nog niet en zijn toch blijven hangen.” Hoewel de Missionaire Parochie parochies aanspoort om met missie aan de slag te gaan, vindt Franken dat je het gewone ‘onderhoudspastoraat’ niet aan de kant moet schuiven.

“Je moet ook mensen blijven helpen die alleen naar de Mis komen. Maar je moet wel andere prioriteiten stellen, zonder dat je die mensen in de kou laat staan. Dat is af en toe een uitdaging.”

Meer over dit onderwerp: kn.nl/parochie