“Usque ad sanguinis effusionem”, tot het vergieten van het bloed. Knielend voor de paus zwoeren twintig herders trouw aan de paus, die hen met die woorden de rode bonnet, symbool van het kardinaalschap, op het hoofd plaatste. Zaterdagmiddag werd in de Sint Pieter het consistorie gehouden waarin Franciscus nieuwe kardinalen creëerde. Daarmee kregen vier landen er voor het eerst in de geschiedenis een kardinaal bij: Mongolië, Singapore, Oost-Timor en Paraguay.

Een consistorie op een ongewoon moment in augustus (gewoonlijk vinden consistories in november plaats). De plechtigheid in de Sint Pieter was intens en goed bezocht. De enige die ontbrak was de nieuw benoemde kardinaal Richard Kuuia Baawobr, bisschop van Wa in Ghana, omdat hij in het ziekenhuis was opgenomen.

Voorzichtigheid en moed

In zijn preek herinnerde Franciscus de nieuwe kardinalen met veel symboliek aan de zending die het kardinalaat met zich meebrengt. Hij sprak vooral over het symbool vuur, als teken van voorzichtigheid en moed, zowel in de omgang met “de machtigen als met de armen”.

Als voorbeeld noemt Franciscus kardinaal Agostino Casaroli (1914-1998), pauselijk diplomaat en architect van de betrekkingen tussen het Vaticaan en de Sovjet-Unie. Casaroli was, zei hij, “terecht beroemd om zijn open blik en zijn wijze en geduldige dialoog wat betreft de nieuwe horizon van Europa na de Koude Oorlog”. En voegde Franciscus toe: “God verhoede dat de menselijke kortzichtigheid de horizon die hij heeft geopend, weer sluit!”.

Van groot belang voor Mongolië

Daarna werden de rode bonnetten uitgereikt, evenals de kardinaalsringen en de bul. De nieuwe kardinalen waren zichtbaar opgewonden. Dat was ’s morgens al duidelijk te zien in de perszaal van het Vaticaan, bij de ontmoeting met de internationale media waar de mannen vertelden over hun ervaringen, soms op afgelegen plekken in de wereld waar katholieken slechts 2% van de bevolking uitmaken.

Zoals in Mongolië, dat nu voor het eerst een kardinaal heeft in de persoon van Giorgio Marengo, een Italiaanse missionaris. Bij de jongste nieuwe kardinaal (48 jaar) verzamelde zich de grootste groep journalisten. Kalm glimlachend vertelde Marengo dat de keuze van de paus “van groot belang is voor de kleine gemeenschap van ongeveer 1.450 katholieken in het land die nu met meer intensiteit en zichtbaarheid kunnen rekenen op de steun van de universele Kerk”.

Gevraagd door journalisten naar de geopolitieke dimensie van het land, een scharnierpunt tussen Rusland en China, benadrukte Marengo: “De paus besteedt bijzondere aandacht aan dit deel van de wereld en gelooft sterk in het vermogen van de Aziatische volkeren om vreedzaam samen te leven, en voor conflicten geweldloze en verstandige oplossingen te vinden.”

De Koreaanse Lazarus You Heung-Sik, hoofd van het Dicasterie voor de Clerus, sprak ook over Azië. Twee dagen ervoor was hij nog door de paus geciteerd in een interview waarin Franciscus zijn wens uitsprak om naar Noord-Korea te reizen. “Ik was aanwezig bij het interview en ik was ontroerd”, vertelde de Koreaanse kardinaal. “De Heilige Vader zei: nodig mij uit, de enige reden is broederschap. Dit schept vertrouwen, want volgens mij is het wantrouwen waardoor dialoog ontbreekt het grootste obstakel voor deze reis en andere problemen.”

De paus wil niet alleen een stem geven aan Azië, maar aan alle hoeken van de wereld. Ook het Amazonegebied bijvoorbeeld, vertegenwoordigd door de nieuwe kardinaal Leonard Steiner van Manaus in Brazilië.

Niet alleen het Aziatische continent: het universaliteitscriterium van de paus omarmt alle uithoeken van de wereld en geeft stem aan de periferie en haar wonden. Steiner vertelde: “De paus wendt zijn blik tot dit deel van de wereld en wil dat onze Kerk meer barmhartig en synodaal is en ook een Kerk die verantwoordelijkheid neemt voor de verwoesting van de Amazone, een gebied dat geteisterd wordt door verschrikkelijke armoede en geweld.”

Steiner, maar ook de andere kardinalen, zeiden dat zij “benieuwd” zijn naar de bijeenkomst over Praedicate Evangelium over de hervormingen in de curie, waarvoor 197 kardinalen en patriarchen vandaag en morgen achter gesloten deuren in het Vaticaan bijeen zijn.

Dat document  is niet een illustratie van wat er aan het veranderen is binnen de Romeinse curie, maar is geworteld in de “zending en bekering van de Kerk”, zei de nieuwe Engelse kardinaal Arthur Roche. “Praedicate Evangelium gaat niet alleen over de hervorming van de curie, maar over de relatie tussen alle bisschoppenconferenties en de Heilige Stoel.”

Roche: “Missie en bekering betrekken iedereen bij het synodale proces. Wij zijn een Kerk op bedevaart.” De bijeenkomst is ook een kans om de eenheid die soms ontbreekt in het kerkelijk weefsel te verstevigen. Roche ontwaarde in het verleden onderhuidse “gevechten” in de Kerk en benadrukt dat “het belangrijk is dat we goed luisteren naar wat de paus op dit moment zegt. Hij geeft een richting aan voor de Kerk die de richting is van het Tweede Vaticaans Concilie.”

Ontmoeting met Benedictus XVI

De begroeting van de nieuwe kardinalen aan de journalisten was een opmaat voor de drukte na afloop van het consistorie, toen gelovigen uit Rome en hun thuislanden de kersverse kardinalen konden begroeten.

Eerst waren de nieuwe kardinalen echter nog samen met paus Franciscus op bezoek geweest bij emeritus-paus Benedictus XVI in het klooster Mater Ecclesiae. Terug in het apostolisch paleis troffen ze een wachtende menigte gelovigen aan met vlaggen, sjaals en spandoeken. Twee uur lang ontvingen de kardinalen niet alleen priesters, bisschoppen en medekardinalen, maar ook gelovigen en familieleden. Waarna de dag met een hoop selfies, videobelletjes, handdrukken en zegeningen ten einde kwam. (Vertaling Susanne Kurstjens)