Nederlandse priesters die de tridentijnse Mis vieren, reageren aangeslagen op de inperking ervan door paus Franciscus. “De oude Mis heeft mij geholpen de nieuwe met meer liefde te vieren.”

Paus Franciscus’ motu proprio Traditionis Custodes heeft veel gelovigen persoonlijk geraakt. “In plaats van de geur van de schapen te waarderen, slaat de herder hen hier hard met zijn staf”, oordeelde de Duitse kardinaal Gerhard Müller. De oude ritus inperken “alleen omdat die enkele problematische mensen aantrekt”, “lijkt ook gewoon onrechtvaardig”, schrijft hij in een open brief.

Weinig radicale maatregelen

Hoe het ook zij, diocesane priesters en leken zijn nu afhankelijk van hun lokale bisschop, die moet oordelen over het toelaten van de tridentijnse Mis. Nu het motu proprio een week oud is, lijken er over het algemeen overigens geen radicale maatregelen te worden genomen, enkele uitzonderingen daargelaten.

Zo trok bisschop Declan Lang van het bisdom Clifton binnen een paar uur na publicatie de toestemming voor het vieren van de tridentijnse Mis in. En de Costaricaanse bisschoppen maakten bekend dat de tridentijnse Mis nu in alle acht bisdommen van hun land verboden is.

Onbegrip

In Nederland overheersen intussen vooral onbegrip en teleurstelling bij liefhebbers van de oude Latijnse ritus.

Harm Schilder, pastoor van het Brabantse Bladel, is naar eigen zeggen geen traditionalist. Toch viert hij met enige regelmaat de tridentijnse Mis.

“Dat de Novus Ordo een geldige Mis is, trek ik op geen enkele manier in twijfel”, legt hij uit. “Toch ben ik na afloop van die Mis minder hoog in de hemel geweest. De soteriologische kracht van de oude Mis is, als hij met een zuiver hart gevierd wordt, in mijn ervaring groter. Ik merk dat het meer met mij en de gelovigen doet door de eerbied die ervan uitgaat.”

Geen schismatieke houding

Schilder wordt dus door de geloofservaring gemotiveerd om de tridentijnse Mis te vieren, en op geen enkele manier door een weerzin tegen het Tweede Vaticaans Concilie, zo benadrukt hij. Van een schismatieke houding is onder zijn kerkgangers geen sprake. “Er is geen sfeer van vijandigheid tegenover de paus. Goed, er is wel eens wat gemopper, maar dat is het.”

Schilder ervaart de maatregelen van Traditionis Custodes als uiterst pijnlijk. “Het geeft mij vooral een gevoel van schaamte,” legt hij uit, “Ik heb in een column voor KN wel eens de vergelijking gemaakt van de paus die de tango danst met de Kerk, maar dit motu proprio ervaar ik als een klap in het gezicht van de danspartner.”

Speeltje

Tegelijkertijd ziet hij ook wel hoe de paus zich door die danspartner gebeten voelt. “Maar nu wordt de Mis gebruikt om de ander te slaan. Die wordt afgepakt alsof het om een speeltje gaat en dat is wat mij die schaamte geeft: dat we tot een niveau zijn gedaald waarbij we de Mis op deze manier misbruiken.”

Volgens Schilder dreigt nu het gevaar dat we in een situatie terechtkomen waarbij de tridentijnse Mis onder de ene paus wel gevierd mag worden, en onder de andere weer niet.

Hij ziet de toekomst somber in: “We gaan nu een lange periode van welles-nietes tegemoet, net zoals in de tijd rond het Concilie of Lefebrve (de stichter van de schismatieke priesterbroederschap Pius X, red.). Ik ga me daar niet mee bemoeien. Ik blijf gewoon de oude liturgie vieren, met toestemming van de bisschop, die ik hoop en verwacht te krijgen.”

Van jongs af aan

Kanunnik Augustinus Hendriks van de Haarlemse Sint-Josephkerk te Haarlem heeft die toestemming inmiddels al ontvangen van zijn bisschop. “Ik heb geen bezwaar tegen de manier waarop dit in de Joseph plaatsvindt”, schrijft mgr. Jan Hendriks in zijn brief.

“Ik heb mijn liefde voor de oude ritus van jongs af meegekregen”, vertelt de kanunnik. “Mijn ouders hadden van snoepfabrikant Jamin een altaar op ware grootte overgenomen. Dat stond bij ons op zolder en ik oefende daarmee de Mis. Ik kreeg het in 1959 voor Sinterklaas, toen was ik acht jaar. Vriendjes en vriendinnetjes kwamen langs om de Mis te spelen.”

Keuzemogelijkheid

Hierdoor kende Hendriks op jonge leeftijd al grote delen van de gebeden uit zijn hoofd. “Ik kon heel goed paus Benedictus begrijpen, die een hervorming van de hervorming van de liturgie wilde, en nog eens wilde kijken naar de Novus Ordo. Of kardinaal Sarah, die voorstelde om de offerandegebeden uit de oude Mis als keuzemogelijkheid in de nieuwe aan te bieden.”

Toen er door de coronacrisis tijdelijk geen publieke Missen meer konden plaatsvinden, begon Hendriks de oude Mis steeds vaker te vieren omdat hij toch alleen was. Volgens Hendriks wilde paus Benedictus veel meer met de oude mis bereiken dan alleen maar een verzoening met priesterbroederschap Pius X. “De tridentijnse Mis naast de nieuwe Mis te hebben, heeft mij ontzettend geholpen om die laatste met meer liefde te kunnen celebreren. Op internet lees ik veel getuigenissen van andere priesters die hetzelfde zeggen en dat blijft nu allemaal buiten beschouwing.”