Robert Fastiggi, professor theologie aan het seminarie in de Amerikaanse stad Detroit, krijgt regelmatig vragen over de betekenis van Maria voor de Kerk. Hij beantwoordt tien veel gestelde vragen over de Moeder Gods.
Door de eeuwen heen zijn er talloze meldingen geweest van verschijningen van Maria. Sommige van deze verschijningen zijn door de kerkelijke autoriteiten als geloofwaardig geaccepteerd, zoals die in Guadalupe, Mexico (1531); Lourdes, Frankrijk (1858); en Fatima, Portugal (1917).
Mariaverschijningen worden volgens de Catechismus van de Katholieke Kerk beschouwd als “bijzondere of privé-openbaringen”. “Hun rol is niet de definitieve openbaring van Christus te ‘verbeteren’ of ‘aan te vullen’, maar “te helpen deze voller te beleven in een bepaald tijdperk van de geschiedenis” (nr. 67).
Mariaverschijningen kunnen onderzocht en goedgekeurd worden door de plaatselijke bisschop, maar in sommige gevallen neemt de Heilige Stoel het onderzoek over. In 1978 keurde paus Paulus VI een document van de Congregatie voor de Geloofsleer goed waarin normen staan voor het onderscheiden van verschijningen. Tot de gebruikte criteria behoren de harmonie van de boodschappen met de katholieke leer, de volgzaamheid van de zieners ten opzichte van de kerkelijke autoriteit en de tekenen van het bovennatuurlijke.
Aan de heilige Moeder Teresa wordt een eenvoudig antwoord op deze vraag toegeschreven: “Geen Maria, geen Jezus.” Dit antwoord raakt de kern van de zaak.
Paulus schrijft in zijn brief aan de Galaten dat “toen de volheid van de tijd gekomen was, God zijn zoon heeft gezonden, geboren uit een vrouw, geboren onder de wet” (4,4). Dit betekent dat een vrouw met de naam Maria – de moeder van het vleesgeworden Woord van God – in het centrum van de heilsgeschiedenis staat.
De heilige Thomas van Aquino leerde dat God, in zijn almacht, de menselijke natuur op vele verschillende manieren had kunnen herstellen, maar dat Hij ervoor koos om ons te verlossen door in de Maagd Maria te incarneren. Als God er uit vrije wil voor koos om ons te verlossen door “geboren te worden uit een vrouw”, dan volgt daaruit noodzakelijkerwijs dat deze vrouw, Maria, centraal staat in zijn heilsplan.
Paus Paulus VI verwoordde het mooi in zijn preek van 24 april 1970 in het Mariaheiligdom van Onze-Lieve-Vrouw van Bonaria in Cagliari, Sardinië: “Als we christen willen zijn, moeten we ook mariaal zijn – dat wil zeggen, we moeten de essentiële, vitale, band erkennen die Onze-Lieve-Vrouw met Jezus verbindt en die voor ons de weg opent die ons naar Hem leidt.”
Volgens de katholieke leer is het verboden om welk schepsel dan ook te aanbidden, en Maria is door God geschapen, “want geen schepsel kan ooit gelijk worden gesteld aan het vleesgeworden Woord en de Verlosser” (Lumen Gentium).
Het Tweede Concilie van Nicea in 787 maakte een duidelijk onderscheid tussen de aanbidding die alleen God toekomt en de verering of eer die aan Maria, de engelen en de heiligen kan worden gegeven. Omdat Maria de ‘koningin van de heiligen’ en de ‘koningin van de engelen’ is, kan haar een hoge verering worden toegekend. Maar Maria kan nooit de aanbidding ontvangen die alleen God toekomt.
Niet alleen katholieken doen dat, ook oosters-orthodoxe christenen vereren Maria als theotokos, draagster van God. Zelfs Luther en Calvijn onderschreven dat Maria de Moeder van God was (ook al wilde Calvijn niet dat mensen die titel gebruikten).
We noemen Maria de Moeder Gods, omdat zij de moeder is van het goddelijke Vleesgeworden Woord. In de Bijbel wordt zij op tal van plaatsen de moeder van Jezus genoemd (o.a. Joh. 2,1, Mt. 1,18). Aangezien Jezus God is, moet Maria gezien worden als degene die God in haar schoot droeg en baarde. Maria is echter niet de moeder van de Drie-eenheid of de goddelijke natuur van Jezus.
“‘Gebeden tot Maria zijn bijzonder effectief om ons dichter bij Jezus te brengen’”
Tweet dit!
De sterkste ondersteuning voor Maria als de Moeder van God in de Bijbel vinden we wellicht in Lucas 1,43, waar Elizabeth over Maria spreekt als de “moeder van mijn Heer”. Het Griekse woord voor Heer dat hier wordt gebruikt, Kyrios, is de vertaling van het Hebreeuwse woord voor God, YHWH, door Joden uitgesproken als Adonai. Het geloof in Maria als de Moeder van God is een dogma van de katholieke Kerk, afgekondigd op het Concilie van Efeze in 431.
In de Oudheid werd de kleur blauw geassocieerd met het koningschap. Vanaf ongeveer 500 na Christus wordt Maria in de Byzantijnse kunst afgebeeld met een donkerblauwe mantel, een teken van haar koninklijke waardigheid als koningin. De associatie van Maria met de kleur blauw verspreidde zich naar het Westen en is door de eeuwen heen blijven bestaan.
Dat weten we niet zeker. De jezuïet Francisco Suárez (1548-1617), die wordt beschouwd als de vader van de mariologie, schreef in 1592 dat de consensus onder de kerkvaders en theologen was dat Maria ongeveer veertien jaar oud was toen ze zwanger werd van Jezus. Hij vermeldde ook dat de theoloog Cajetan geloofde dat Maria tussen negentien en vierentwintig jaar oud was toen ze zwanger werd van Jezus, maar hij schreef ook dat dit louter giswerk is.
Nergens in het Nieuwe Testament wordt gezegd dat de ‘broers en zussen’ van Jezus ook de zonen of dochters van Maria zijn. Volgens de gebruiken in die tijd kunnen naaste familieleden ook broers of zussen worden genoemd. Dit wordt goed uitgelegd in de Catechismus (nr. 500).
De kerkvaders vonden in het Nieuwe Testament ook bewijs voor de eeuwigdurende maagdelijkheid van Maria. Maria’s antwoord aan de engel, “Hoe zal dit geschieden, daar ik geen gemeenschap heb met een man?” (Lc. 1,34), suggereert een vastbeslotenheid om maagd te blijven. Wanneer Jezus aan het kruis de zorg voor Maria aan de geliefde leerling toevertrouwt (Joh. 19,26-27), impliceert dit dat Maria geen andere kinderen had aan wie ze kon worden toevertrouwd.
Katholieken kunnen natuurlijk rechtstreeks tot God, de Heilige Drie-eenheid, bidden. Vaticanum II erkende echter de “nauwe en onverbrekelijke band” die Maria met haar goddelijke zoon verbindt. Maria is innig verbonden met haar goddelijke zoon en zij is “onze moeder in de orde van genade” (Lumen Gentium).
Gebeden tot Maria zijn bijzonder effectief om ons dichter bij Jezus te brengen. Zoals de heilige Louis-Marie Grignion de Montfort leert, is Maria “de veiligste, gemakkelijkste, kortste en meest volmaakte manier om Jezus te benaderen”.
Toen paus Pius XII in 1950 het dogma van Maria’s tenhemelopneming definieerde, liet hij bewust de vraag open of Maria wel of niet stierf vóór haar tenhemelopneming. Als Maria echter stierf, dan was dat niet vanwege de erfzonde. Over hoe lang Maria leefde na de hemelvaart van Jezus lopen de meningen uiteen. De heilige Birgitta van Zweden geloofde dat het veertien jaar was, de zalige Anna Catherina Emmerich hield het op dertien jaar en María van Ágreda dacht dat het eenentwintig jaar was.
In 1965 publiceerde paus Paulus VI de encycliek Mense Maio (‘De meimaand’), waarin hij schrijft over deze lange traditie: “Bij de nadering van de meimaand, die door de godsvrucht van de gelovigen reeds zo lang is toegewijd aan de Moeder Gods Maria, voelen wij ons verheugd in het vooruitzicht van het ontroerend schouwspel van geloof en liefde, dat heel de wereld spoedig te zien zal geven ter ere van de Koningin des Hemels.
Het is immers de maand, waarin zowel in de kerken als in de gezinnen de christenen volgens een algemene gewoonte met grotere liefde aan de Moeder Gods Maria de hulde brengen van hun gebed en verering. Het is ook de maand, waarin de gaven van goddelijke barmhartigheid ons rijker en overvloediger toestromen vanaf de troon van onze Moeder.”
Vertaling: Susanne Kurstjens
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
