In het bijbelboek Psalmen komen alle mogelijke menselijke emoties samen. De psalmen zijn daarmee een diepgaande uitdrukking van de schoonheid en chaos van het menselijk hart.

Het beste geschenk dat we kunnen krijgen als we leren bidden, is goede begeleiding van iemand die al bidt. En er is geen grotere uitdrukking van zulk gebed en geestelijk mentorschap dan de psalmen in het Oude Testament.

De 150 psalmen in de Bijbel zijn gevuld met klaagzangen en lofliederen. Alle mogelijke emoties van onze ziel komen erin samen. De teksten zijn spontaan, vloeiend en een diepgaande uitdrukking van de schoonheid en chaos van het menselijk hart. De psalmen zijn een zeldzame verzameling momentopnamen van de menselijke psyche en haar verlangen om God te zien en te begrijpen.

De psalmen werden verzameld door koning David. De grote koning van Israël onderzocht de spirituele traditie van Gods volk en bracht het beste van dat spirituele erfgoed samen. Hij putte ook uit zijn eigen gebed tot God en – zoals Jezus later over hem zou zeggen – “door de Geest” stelde hij zelf meer dan zeventig van de psalmen op.

Het boek Psalmen kwam tot stand in het licht van de grote hoop dat Salomo, Davids zoon en opvolger, de tempel in Jeruzalem zou mogen bouwen. Zo’n eer was niet aan David gegeven, omdat God aangaf dat hij te veel bloed aan zijn handen had, maar deze eer zou wel aan zijn zoon gegeven worden. David bereidde zich dus voor door de materialen te verzamelen die nodig zouden zijn voor dat project. Hij bereidde zich ook geestelijk voor door de psalmen van Gods volk bijeen te brengen.

Vijf boeken

Het bijbelboek Psalmen is verdeeld in vijf boeken, als een weerspiegeling van de vijf boeken van Mozes, ofwel de Pentateuch, tevens de eerste vijf boeken van het Oude Testament. De boeken van Mozes vormen het hart en de fundering van het Oude Testament. Ze bevatten de oudste en meest vereerde openbaringen van God aan de mensheid.

Wanneer ze goed begrepen worden en in hun bijbelse context geplaatst worden, zijn de vijf boeken in het boek Psalmen een oprechte uitdrukking van de waarheden die in de vijf boeken van Mozes gegeven worden. De Catechismus van de katholieke Kerk legt het als volgt uit: “De psalmen zijn geleidelijk verzameld en gebundeld in vijf boeken: dé Psalmen (of ‘lofzangen’), meesterwerk van het gebed in het Oude Testament” (nr. 2585).

Het boek Psalmen wordt ook wel “het lofzangboek van de tempel” genoemd, omdat de psalmen bedoeld waren om gezongen te worden. Maar het boek kan ook gezien worden als “het gebedenboek van Gods volk”, omdat de psalmen gebeden zijn die gezongen of gezegd kunnen worden, die in de openbare liturgie kunnen worden aangeboden of die in privégebed kunnen worden uitgesproken. De psalmen zijn even vloeiend als divers.

De psalmen, waarvan er veel al vóór de tijd van koning David werden geschreven, hebben Gods volk voortdurend geleid en onderwezen in de weg van het gebed. De Catechismus zegt daarover het volgende: “Vanaf David tot aan de komst van de Messias bevat de heilige Schrift gebedsteksten die getuigen van de diepgang van het gebed, het gebed voor zichzelf en voor de anderen.”

Toen koning Salomo de tempel bouwde, een prestatie die in slechts zeven jaar werd geleverd, werden de psalmen het hele jaar door gezongen in de liturgie. Ze vormden de kroon op het openbare gebed van Gods volk. De psalmen werden ook op lokaal niveau gezongen, in de synagogen en in de huizen en harten van Gods volk.

De Catechismus schetst het beeld voor ons: “De psalmen voeden het gebed van het Volk van God als gemeenschap. Ze zijn de uitdrukking ervan gedurende de grote feesten in Jeruzalem en op elke sabbat in de synagogen. Dit gebed is persoonlijk, maar draagt tevens een gemeenschappelijk karakter; het heeft betrekking op hen die bidden en op alle mensen” (nr. 2586).

Leiding en begeleiding

De psalmen waren een geschenk aan Gods volk, of ze nu in het openbaar werden gezongen of privé werden opgezegd. De psalmen waren ook bedoeld als een geschenk aan de hele mensheid. Hoewel de psalmen eerst en voortdurend op de lippen van Gods volk worden uitgesproken, zijn ze voor iedereen.

Ook de onderzoeker, de twijfelaar en de ontkenner kunnen in de psalmen een geestelijk thuis en uitdrukking vinden. De Catechismus merkt dan ook terecht op dat de psalmen opstijgen “vanuit het Heilig Land en vanuit de gemeenschappen van de diaspora, maar de hele schepping omvatten”.

De psalmen geven ons gezelschap en een kompas. Ze leiden ons en begeleiden ons naar een dieper gebedsleven, dat een open gesprek is met de levende God, die van ons houdt en naar gemeenschap met ons verlangt. (vertaling Susanne Kurstjens)