“Als ik de liefde niet heb, ben ik een galmend bekken of een schelle cimbaal”, zegt Paulus in het ‘Hooglied van de liefde’ (1 Kor. 13.1). Zo is het ook met de barmhartigheid. Zij heeft haar eigen taal, haar eigen klank.

Revolutie van tederheid

Paus Franciscus spreekt steeds over een revolutie van de barmhartigheid en de tederheid. De barmhartigheid spreekt mensen niet galmend of schel toe.

David stuurt opzettelijk zijn legeraanvoerder Uria de dood in, omdat hij Uria’s vrouw Batseba heeft verleid (2 Sam. 12). De profeet Natan weet van Davids misdaad. Maar Natan houdt van David. Hij doet méér dan David aanklagen, méér dan hem schel toespreken. Hij is niet uit op Davids val. Hij zegt hem de waarheid, maar wil hem ook tot inkeer brengen.

Hij vertelt aan David een parabel over een rijke man die zelfs nog het lammetje doodde van een arme man (“het sliep op zijn schoot; het was net zijn dochter”). David begrijpt de parabel en Natans boodschap maar half. Hij reageert verontwaardigd en spreekt dodelijke, schelle taal: die man verdient de dood! Dan zegt Natan tot David: “Die man, dat bent u!”

Uit op discussie

In de parabel van de barmhartige Samaritaan (Lc. 10) stelt een wetgeleerde Jezus op de proef. Wat moet ik doen om eeuwig te leven, wat zegt de wet hierover? Hij is uit op discussie, theologisch debat. Het gaat om Leviticus 19,18: “Bemin uw naaste als uzelf”. De naaste is hier nog vooral de volksgenoot, later (Deut. 10,19) betekent die naaste ook de vreemdeling.

Het antwoord van Jezus aan de wetgeleerde bevat geen galmende of schelle taal. Jezus gaat niet in op de oproep van de wetgeleerde tot een theologisch-academisch debat, op het scherpst van de snede, over de vraag van de wetgeleerde. Zijn antwoord is een parabel, in een sterk, maar vriendelijk en barmhartig optreden.

Uiterst kort gesprek

De parabel óver de barmhartigheid begint met een gesprek ín barmhartigheid. Natan hield eerst van David, daarna vertelde hij zijn parabel. Voordat Jezus dat doet, is er een uiterst kort gesprek met de wetgeleerde. Jezus laat hem het antwoord op zijn vraag zelf geven.

De man kent de wet en haalt Leviticus aan. Om eeuwig te leven, zo heeft hij geleerd, moet u de Heer uw God beminnen, met hart en ziel, al uw kracht, al uw verstand, en uw naaste als uzelf. Uw antwoord is juist, zegt Jezus, “doe dat en ge zult leven”. Maar de wetgeleerde wil meer, hij wil debatteren: “En wie is dan mijn naaste?”

Woord ten leven

Maar Jezus gaat hier niet in mee. Jezus is geen theoloog, geen wetgeleerde, geen talmoedische meester. Hij is een andere Meester, die antwoordt met een eenvoudige parabel, over de barmhartigheid, met een woord ten leven.

De rest van Lucas 10 is ons bekend. De barmhartige Samaritaan was de enige die niet met een boog om de halfdode man heenliep, zoals de priester en de leviet hadden gedaan. Hij zag hem, kreeg medelijden, trad op hem toe, verzorgde zijn wonden, tilde hem op zijn eigen rijdier, en liet ook later voor hem zorgen.

Geen gepraat, geen uitwegen!

Wie van deze drie, vraagt Jezus, lijkt u de naaste te zijn van de mishandelde man die daar ligt? Geen debat! Iedereen weet het antwoord, ook de wetgeleerde. Wie is de naaste? “Die hem barmhartigheid betoond heeft.” Geen discussie, geen gepraat, geen uitwegen! Barmhartigheid moet je doen. Het christendom zal alleen kunnen overleven door het goede voorbeeld: “Ga dan en doet gij evenzo.”