Op dezelfde dag dat het ontslag van de terminaal zieke bisschop Harrie Smeets bekend werd gemaakt, benoemde het bisdom Roermond ook een tijdelijk waarnemer van de taken: vicaris-generaal René Maessen.
Heel verrassend is de keuze niet: Maessen is een oudgediende in het bisdom en was van meet af aan vicaris-generaal van bisschop Smeets. Toen de laatstgenoemde vorige maand een forse stap terugdeed en zijn zetel ‘verhinderd’ verklaarde, benoemde hij Maessen tot zijn gevolmachtigd plaatsvervanger.
Her en der werd toen al met de wenkbrauwen gefronst: vanwaar die nogal uitzonderlijke keuze voor een ‘verhinderde’ zetel, waarom dient de bisschop gezien z’n ongeneeslijke ziekte niet gewoon z’n ontslag in?
Deels zal het met Smeets’ geestelijke opvatting van het bisschopsambt te maken hebben – “ik zal tot het einde van mijn leven uw bisschop blijven”, schreef hij dapper in zijn brief aan de Limburgse parochianen.
Maar een andere voor de hand liggende, meer pragmatische verklaring kan ook zijn dat hij gewoon veel vertrouwen heeft in zijn vicaris-generaal. Maessen was letterlijk vanaf dag één Smeets’ rechterhand, stelde zijn emeritaat uit toen de bisschop ernstig ziek bleek te zijn (al deelt hij de functie sinds 2021 wel met Harry Quaedvlieg).
Hij is de afgelopen vijf jaar daarmee een trouwe bondgenoot gebleken in het voortvarende bisdomsbeleid om fors te snoeien in het aantal Limburgse parochies, een proces dat zeker niet stil kwam te liggen toen Smeets ziek werd. Of een opvolger die lijn zal voortzetten, is natuurlijk altijd maar de vraag.
Naar die opvolger kan gezocht worden nu Smeets op aandringen van Rome alsnog zijn ontslag indiende. Al zal het vanwege de bijzondere omstandigheden schoorvoetend zijn. Ook het speculeren erover is misschien nog wat voorbarig, maar Maessen zelf zal het vrijwel zeker niet zijn.
Ja, er zijn – hoewel zeldzaam – gevallen bekend dat een tijdelijk administrator ook de volgende bisschop werd. Maar een veel grotere hindernis is dat hij al 77 is, terwijl de officiële bisschoppelijke pensioensleeftijd op 75 ligt. (Ook daar kan kerkrechtelijk in theorie wel een uitzondering op gemaakt worden, maar dat is nog zeldzamer.
Hoewel formeel nu oud-bisschop, zal de geliefde Smeets zolang hij leeft in zekere zin bisschop blijven; in de beleving van de Limburgse gelovigen op de eerste plaats, maar ook in het concrete bisdomsbeleid dat nu door een vertrouweling wordt overgenomen.
