Na ruim een decennium op hoge posities in het Vaticaan, heeft kardinaal Peter Turkson bevestigd dat hij paus Franciscus zijn ontslag heeft aangeboden. Wat is er aan de hand op het Dicasterie voor de Bevordering van de Integrale Menselijke Ontwikkeling?
Geruchten dat Turkson zijn ontslag zou indienen, gingen vorige week al rond, maar nu heeft de kardinaal dat zelf bevestigd. Naar eigen zeggen doet hij dat simpelweg omdat zijn termijn van vijf jaar er op zit. In een tweet schreef de kardinaal op 19 december dat het aan de paus is om te beslissen of hij zijn termijn verlengt of hem een ‘functie elders’ geeft.
Niets aan de hand dus, de gebruikelijke gang van zaken? Nou, toch niet helemaal. Was hij de leeftijd van 75 jaar gepasseerd, dan was het gebruikelijker geweest dat hij formeel zijn ontslag aanbood. Maar Turkson is pas 73. Hij heeft slechts één termijn gediend, en in de Romeinse curie is het veel gebruikelijker dat de termijn in zulke gevallen stilzwijgend verlengd worden.
“Turksons vertrek zou een gevoelig verlies zijn voor een curie die een afspiegeling wil zijn van de hele wereldkerk”
Tweet dit!
Daar werd eigenlijk al vanuit gegaan in Turksons geval, want zijn termijn van vijf jaar verstreek al op 31 augustus van dit jaar.
Daarbij: kon je van prefecten als kardinaal Sarah en kardinaal Müller eerder nog zeggen dat hun ontslag de paus wel goed uitkwam, Turkson geldt juist als een belangrijke medestander van Franciscus. De Ghanese prelaat sprak zich geregeld uit voor klimaatactie en een humaner migratiebeleid.
Ook geldt Turkson, zeker sinds het vertrek van Sarah, in Afrika als ‘onze man in Rome’, de hoogstgeplaatste vertegenwoordiger in de kerkelijke top van het continent waar het katholicisme groeit en bloeit. Als hij inderdaad vertrekt, is dat ook daarom een gevoelig verlies voor een curie die een afspiegeling wil zijn van de hele wereldkerk.
Maar de vraag lijkt te zijn of Turkson bestuurlijk wel opgewassen was tegen de grillen van een Vaticaans ‘superministerie’, dat in 2016 ontstond na een fusie van verschillende curie-afdelingen. Het samenvoegen van die verschillende Vaticaanse subcultuurtjes moet een managementklus van jewelste zijn geweest, en naar verluidt rommelde het daardoor al langer.
Het hielp daarbij niet dat de rechterhand van Turkson, de Canadese jezuïet Michael Czerny, in 2019 zelf ook de rode kardinaalshoed kreeg van de paus. Twee kardinalen op één dicasterie is hoogst ongebruikelijk in Rome, en wordt gezien als vragen om ellende – want twee kapiteins op een schip.
Deze zomer werd er al een visitatie gehouden, een officieel onderzoek naar het reilen en zeilen in het dicasterie. Dat gebeurde op verzoek van de paus zelf en werd geleid door de Amerikaanse kardinaal Blase Cupich. Ook dit zou business as usual zijn, zo hield het Vaticaan bij hoog en bij laag vol, maar ook dit was allesbehalve gebruikelijk. Twee eerdere, vergelijkbare visitaties leidden bij andere dicasteries steevast tot het vertrek van de prefect.
“Gerommel op een van zijn belangrijkste dicasteries zal een schaduw werpen over de bredere curiehervormingen van paus Franciscus”
Tweet dit!
Ook na deze visitatie vlogen er mensen de laan uit – de secretaris en de adjunct-secretaris om precies te zijn (de ‘nummers twee en drie’), maar niet de ‘nummer een’, de prefect. Nu gooit die, schijnbaar uit eigen beweging, alsnog de handdoek in de ring.
Het ontslag moet overigens nog wel aanvaard worden door paus Franciscus. Die had gisteren een privé-ontmoeting met Turkson, maar de persdienst van het Vaticaan gaf zoals gewoonlijk geen details over wat er besproken is.
De kardinaal verscheen vanochtend nog gewoon bij de persconferentie waar de boodschap van de paus voor Wereldvredesdag op 1 januari gepresenteerd werd. Hij gaf zijn gebruikelijke tekst en uitleg bij die pauselijke vredesboodschap, alsof er niets aan de hand was, en ging niet in op zijn eigen ontslagbrief aan de paus.
Hoe dan ook: gerommel op een van zijn belangrijkste dicasteries zal een schaduw werpen over de bredere curiehervormingen van paus Franciscus. Die zijn in een beslissende fase beland. Vorige week kwam de Raad van Kardinalen samen in Rome, de adviesraad van de paus voor de hervormingen. Naar verluidt werd er tijdens die bijeenkomst niet meer gesleuteld aan Praedicate Evangelium, het pauselijke document dat die hervormingen moet formaliseren.
Dat kan erop wijzen dat die tekst voltooid is en nog slechts wacht op een officiële presentatie. De jaarlijkse toespraak van de paus tot de Romeinse curie, op 23 december, zou daarvoor een uitgelezen moment kunnen zijn.
Net als in politiek Den Haag is men in het Vaticaan naarstig op zoek naar een ‘nieuwe bestuurscultuur’. Wat voorlopig nog wel onduidelijk zal blijven, is of kardinaal Turkson vastliep in de oude, of juist niet mee kon met de nieuwe.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
