Vanwege haar standpunt over abortus mag de katholieke voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi, de communie niet meer ontvangen in haar thuisbisdom San Francisco. De zaak legt een aantal belangrijke pijnpunten binnen de katholieke gemeenschap bloot.
De aankondiging van vrijdag dat aartsbisschop Salvatore Cordileone de communie formeel heeft geweigerd aan parlementsvoorzitter Nancy Pelosi vanwege haar steun voor abortusrechten is op zichzelf niet zo verrassend. Het zal waarschijnlijk ook weinig consequenties hebben, althans niet op de korte termijn.
Cordileone heeft immers al enige tijd publiekelijk onenigheid met Pelosi over abortusrechten, en hij heeft ook zijn standpunt over de toegang tot de communie voor pro-choice politici duidelijk gemaakt. In die zin is het verbod van vrijdag de logische climax van een langlopend drama.
Bovendien heeft het verbod in San Francisco misschien niet eens veel invloed op Pelosi’s mogelijkheid om de communie te ontvangen, aangezien zij het grootste deel van haar tijd doorbrengt in Washington, D.C., waar kardinaal Wilton Gregory te kennen heeft gegeven dat hij de voorkeur geeft aan een meer dialogische benadering van het abortusconflict. Pelosi zal waarschijnlijk bijna overal wel een sympathieke pastoor kunnen vinden die bereid is haar de communie uit te reiken.
Niettemin zijn er drie aspecten van het Cordileone/Pelosi-verhaal die de moeite waard zijn om uit de doeken te doen, vanwege wat zij onthullen over zowel de katholieke kerk als het politieke temperament van de tijd.
“Het strijdtoneel over abortus verplaatst zich naar het niveau van de staten, waardoor nieuwe druk ontstaat op bisschoppen”
Tweet dit!
Ten eerste is de beslissing van Cordileone in zekere zin een echo van het verleden, omdat geschillen over communieverboden ten minste teruggaan tot de Bush/Kerry-race in 2004. Sindsdien zijn de zogenaamde ‘hostie-oorlogen’ een bron van onenigheid in het Amerikaanse katholieke leven, en duiken ze telkens weer op zodra de Democraten een katholiek nomineren die ook pro-choice is.
Maar in het licht van de aanstaande beslissing van het Hooggerechtshof om Roe v. Wade ongedaan te maken, ervan uitgaande dat het bevestigd wordt, kunnen we een nieuw tijdperk binnengaan. Een belangrijk effect van die beslissing zou zijn dat het strijdtoneel over abortus zich uitbreidt naar het niveau van de staten, waardoor nieuwe druk ontstaat op bisschoppen om moeilijke beslissingen te nemen waar zij tot nu toe aan de zijlijn konden blijven staan.
Tot nu toe – tenzij je de bisschop was van San Francisco, Washington, D.C., of Wilmington, Delaware (het bisdom van president Joe Biden) – kon een Amerikaanse prelaat redelijkerwijs beweren dat een communieverbod niet zijn zaak was. Maar nu een steeds groter deel van de beslissingen over abortusbeleid genomen kan worden door gouverneurs en wetgevers, kan het voor bisschoppen in het hele land moeilijker worden om de storm te trotseren.
Ten tweede is het in de 18 jaar sinds de eerste opflakkering van het communieverbod in 2004 steeds duidelijker geworden dat het onwaarschijnlijk is dat Rome de Amerikaanse bisschoppen uit de brand zal helpen door het debat zelf op te lossen.
“Zowel voor- als tegenstanders van een communieverbod kunnen veel pauselijk materiaal vinden om hun standpunten te ondersteunen”
Tweet dit!
Onder Benedictus XVI had de katholieke kerk acht jaar lang een pausdom dat duidelijk meer neigde naar discipline en doctrinaire duidelijkheid als het gaat om de voorwaarden voor het ontvangen van de communie. Het was tenslotte toenmalig kardinaal Joseph Ratzinger die in 2004 de beroemde brief aan de Amerikaanse bisschoppen schreef die sindsdien wordt aangehaald door voorstanders van het weigeren van de eucharistie aan politici die voorstander zijn van abortus.
Onder Franciscus heeft de kerk acht jaar lang een pausdom gekend dat in de tegenovergestelde richting neigt, naar tolerantie en pastorale flexibiliteit. Toen Franciscus tijdens een persconferentie tijdens een vlucht in 2021 werd gevraagd naar zijn visie op communieverboden, riep hij de bisschoppen op om als herders op te treden in plaats van als politici.
Ook de ambassadeur van de paus in de VS waarschuwde de bisschoppen om de communie niet te behandelen als “iets dat moet worden aangeboden aan de bevoorrechte enkeling” in de aanloop naar hun stemming over een nieuw document over de eucharistie in de herfst van 2021.
Noch Benedictus, noch Franciscus heeft echter een uniform standpunt over deze kwestie ingenomen, door erop te staan dat het aan de plaatselijke pastoor is om te bepalen of iemand de communie waardig is.
(Natuurlijk hebben beide pausen het debat beïnvloed door het soort bisschoppen dat zij benoemden – Cordileone, bijvoorbeeld, werd door Benedictus XVI benoemd in San Francisco – maar dat is een andere zaak).
In politieke termen komt het erop neer dat, hoewel zowel voor- als tegenstanders van een communieverbod veel pauselijk materiaal kunnen vinden om hun standpunten te ondersteunen, de bisschoppen er alleen voor staan als het gaat om het nemen van de uiteindelijke beslissing.
“Het mag vreemd lijken dat de kerk een dergelijke interne diversiteit kan tolereren, maar precies dat maakt de kerk tot een kerk en niet tot een sekte”
Tweet dit!
Ook de Amerikaanse bisschoppenconferentie zal de kwestie niet oplossen door een gemeenschappelijk standpunt in te nemen. Om te beginnen kan een bisschoppenconferentie het oordeel van een individuele bisschop niet terzijde schuiven, en bovendien zijn de Amerikaanse prelaten te verdeeld over de kwestie om tot een consensusoplossing te komen.
In de derde en laatste plaats wijst het feit dat een figuur als Pelosi op de ene plek de communie kan worden geweigerd, maar worden verwelkomd op een andere plek, op een diepe waarheid over de katholieke kerk. Namelijk dat ondanks de publieke mythologie van een hypergecentraliseerd en rigide bolwerk, het katholicisme in werkelijkheid een van de meest gedecentraliseerde instellingen op aarde is, waarbij de meeste beslissingen die er werkelijk toe doen op plaatselijk niveau worden genomen.
Het is begrijpelijk dat sommige mensen, waaronder veel katholieken zelf, het vreemd vinden dat de kerk een dergelijke interne diversiteit kan tolereren, vooral over een kwestie met duidelijke implicaties voor de kern van de katholieke leer. Toch is dat, in de termen van de godsdienstsociologie, precies wat de kerk tot een kerk maakt en niet tot een sekte.
De kunst voor het katholicisme is daarom altijd om wegen te vinden naar eenheid, ondanks zijn roerige verscheidenheid. In het Amerika van vandaag, vooral met het oog op de dreigende uitspraak van het Hooggerechtshof, kan die eeuwige uitdaging een heel nieuw niveau van intensiteit bereiken.
(Deze analyse verscheen eerder op cruxnow.com. Vertaling: Anton de Wit.)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
