Het coronavirus confronteert ons met onze kwetsbaarheid, en doet nadenken over hoe wij met elkaar omgaan.
Sinds 9 maart zit heel Italië, en dus ook ons huis in Rome, in lockdown. We konden ons moeilijk inbeelden wat dit zou betekenen, maar inmiddels weten we het. We hebben geluk, want we hebben een groot huis, een mooie tuin en al weken goed weer. Aan de overkant zie ik de appartementen waar mensen alleen een klein balkonnetje hebben om even te luchten. Daar zien we de kinderen spelen.
Wonder boven wonder zijn de Italianen ditmaal vrij stipt in het naleven van deze stringente regel. Meestal knikken ze ja, maar denken ma non troppo, vrij vertaald: niet overdrijven. Ditmaal beseffen ze zeer goed dat het hier gaat over leven of dood!
In dit huis, waar een groep priesters-studenten en een broedergemeenschap wonen, was de eerste taak te zoeken naar hoe we dit alles zouden organiseren: afstand houden, niet naar buiten gaan, deurklinken ontsmetten, een voetmat met ontsmettingsmiddel voor de deur.
Onze studenten zitten nu de hele dag voor hun scherm om onderwijs te volgen, en klagen dat iedere professor denkt dat men niet genoeg te doen heeft en dus nog wat extra lectuur toevoegt.
Dat alles went, maar toch voelen we psychologisch wat het betekent om niet naar buiten te mogen, niet naar de boekwinkel te kunnen, niet op zondag naar de Santa Maria Maggiore en voor sommigen niet naar de bar om de hoek voor een espresso. We blijven meestal in huis en gaan slechts naar de stad voor een afspraak of een vergadering in het Vaticaan.
Maar steeds als ik in onze tuin wandel, zie ik de poort en vraag me af wat er zich nu aan de andere zijde afspeelt. Niet veel: alleen een dame die de hond uitlaat en dan onze medebroeder die iedere morgen in de rij voor de supermarkt aanschuift. We horen nog bij de gelukkigen.
Buiten de poort heerst de corona, en die moeten we buitenhouden. De beelden zijn shockerend. Die priester in Bergamo, die heel alleen een uitvaart voorgaat en meer dan twintig kisten zegent die daarna met legertrucks naar de begraafplaats worden afgevoerd. Mensen die het tijdelijke voor het eeuwige verwisselden zonder de nabijheid van hun dierbaren, maar gekluisterd aan sondes en beademingstoestellen, en die nu in diezelfde eenzaamheid naar hun laatste rustplaats worden gebracht.
We horen verhalen van zorgverleners die alleen nog rekenen op bovennatuurlijke krachten om die stroom van zieken op te vangen. Hoe erg vinden ze het wanneer zwaar zieke mensen vragen of ze nog zullen ontwaken, wanneer ze kunstmatig in slaap worden gebracht om de beademing in te zetten.
Ze leven met de continue angst om zelf besmet te worden. Witte vlaggen aan de huizen willen hen aanmoedigen en op één ervan lezen we Dottore, ti amo: ‘Dokter, we houden van u!’
Op 15 maart zagen we paus Franciscus als een eenzame pelgrim door Rome wandelen. Hij bad bij de Salus Populi Romani, de geliefde Maria-icoon die Rome zo vaak voor rampen behoedde, en daarna bij het kruis dat in San Marcello wordt bewaard en bij de pest door de straten werd gedragen.
Dat kruis stond op 27 maart op het totaal verlaten Sint-Pietersplein, waar dezelfde eenzame paus een aanbidding hield en zijn zegen uitsprak over de stad en de hele wereld. Ook tijdens de Goede Week en Pasen bleef het plein leeg, en zagen we eenzelfde eenzame paus voorgaan, in mineur, met ingehouden verrijzenisvreugde.
Het coronavirus confronteert ons met onze kwetsbaarheid. We dachten de wereld onder controle te hebben, en verhalen over de pest kenden we alleen uit geschiedenisboeken. Toen wist men natuurlijk – och arme – nog niet dat die via ratten op de mens werd overgebracht en ontstond de quarantaine in Venetië. En we herinneren ons de malaria, het woord komt van het Italiaanse mal aria, slechte lucht, die Rome eeuwen in de greep had en waaraan verschillende pausen bezweken. Er kwam pas een einde aan toen Mussolini de omliggende moerassen liet droogleggen.
Nu is het een even mysterieus virus, dat niet alleen Venetië of Rome bedreigt, maar de hele wereld. Klonken de woorden aan het begin van de veertigdagentijd ooit zo passend? “Gedenk, o mens, dat ge stof zijt, en tot stof zult wederkeren.” Theologisch niet helemaal juist, we geloven in de verrijzenis van ziel en lichaam, maar zo toepasselijk nu we alle opgebouwde zekerheden als stof zien wegwaaien. Het wankelt om ons heen en ook in het diepste van onszelf. Het is een les in nederigheid, een les die we niet mogen vergeten en die ons moet leren andere prioriteiten te stellen.
“Het einde is nog niet in zicht. Maar Pasen weerhoudt ons ervan onder te gaan in de angst. ”
Tweet dit!
Misschien leert het virus ons ook anders te kijken naar al die fragiele medemensen waarop in de maatschappij der sterken wat meewarig wordt neergekeken. De mensen met een beperking, chronisch zieken, mensen met een zware dementie, over wie sommigen zich durven afvragen of op hen niet beter euthanasie zou worden toegepast, en ook aan die kinderen met het syndroom van Down van wie men vindt dat ze beter via een abortus op voorhand van hun leed verlost zouden worden. Fragiliteit is een woord dat velen weer dringend in hun woordenschat moeten opnemen.
De wereldwijde pandemie houdt ook een oproep in tot grotere solidariteit. Er moeten miljarden worden vrijgemaakt om de zorg en de totaal ontwrichte economie te steunen. Onze Italiaanse buren waren boos dat bepaalde EU-landen die geldkraan hardnekkig wilden dichthouden. Wellicht een terechte boosheid, want het gaat om mensenlevens en niet alleen om financieel-economische overwegingen.
“Als lichamelijke nabijheid niet meer kan, krijgt de geestelijke nabijheid kans om te groeien”
Tweet dit!
We kijken met angst wat er nog zal gebeuren in Afrika en andere plaatsen waar men nog maar aan het begin van de pandemie staat en er geen goed georganiseerde gezondheidszorg is. Kijken we maar naar de Verenigde Staten, waar alle maskers van het pover georganiseerde gezondheidszorgsysteem afvallen.
Solidariteit is ook gevraagd met die vele gezondheidswerkers die zich wegcijferen en er alleen nog zijn voor de anderen. En met andere diensten, tot en met zij die iedere morgen trouw het vuilnis ophalen, zodat de stad er schoon bij ligt, zonder de bergen afval, de ratten en de verschrikkelijke geur die er na een staking afgelopen zomer waren.
Ook het stipt naleven van de strikte maatregelen is solidair, want zo helpen we anderen om niet ziek te worden. We weten wat dit betekent; we wonen met een dertigtal mensen onder eenzelfde dak terwijl we horen hoe verschillende religieuze gemeenschappen zwaar geteisterd zijn met besmettingen en overlijdens.
Hier gaat het ook over die kleine goedheid die we nu naar elkaar toe kunnen beoefenen, om het leven samen draagbaar te maken en te houden. De lockdown leert ons wat het betekent dicht bij elkaar te leven en niet te kunnen vluchten, maar juist te groeien in wederzijdse verdraagzaamheid.
Tegelijk kunnen we een spirituele solidariteit ontwikkelen met iedereen die vereenzaamt in een te klein appartementje, een kamer van een bejaardentehuis of een ziekenkamer. En wanneer we hen niet kunnen bezoeken noch verzorgen – een belangrijk lichamelijk werk van barmhartigheid in deze tijd – dan kunnen we het laatste geestelijk werk van barmhartigheid verrichten: voor allen bidden, voor de levenden en voor de doden. Als lichamelijke nabijheid niet meer kan, krijgt de geestelijke nabijheid groeikans.
Het einde is nog niet in zicht. Maar Pasen weerhoudt ons ervan onder te gaan in de angst. Dat waren ook de woorden van paus Franciscus op het Sint-Pietersplein. “Waarom zijt gij zo bang? Hoe is het mogelijk dat ge nog geen geloof bezit?” (Mc. 4,40). Dat antwoordde Jezus op de noodkreet van de apostelen die nu ook de onze is: “Meester, raakt het U niet dat we vergaan?” (Mc. 4,38). En met één gebaar bedwong Hij de storm en het werd volmaakt stil.
Ook om ons heen is het stil, maar die stilte is vervuld van angst en vrees. De stilte van het lege graf in de paasmorgen helpt ons om deze terechte angst te overwinnen en te blijven hopen: eens wordt corona overwonnen, zoals Jezus de absoluut gewaande macht van het kwaad in de verrijzenis. Wellicht werd het verwijlen bij het lege graf nooit zo sterk aangevoeld als nu, met alleen het pure geloof: Hij is verrezen! Hij heeft de dood overwonnen. Hij zal ook corona overwinnen.
Broeder René Stockman f.c. is generaal overste van de Broeders van Liefde.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
