De reactie van de Nederlandse bisschoppen op Fiducia Supplicans stelt teleur. Niet alleen reduceert die mensen tot hun seksualiteit, maar het grootste probleem is dat die reactie de roeping van de Kerk in de weg staat.
Fiducia Supplicans, in vertaling: smekend vertrouwen. Het is voor ons nuchtere Nederlanders wel een heel hoogdravende titel, zelfs voor een kerkelijk document.
Dit geldt des te meer voor de eerste zin van het document, waaraan deze titel ontleend is. Die luidt in het Nederlands: “Het smekende vertrouwen van het trouwe Volk van God ontvangt de gave van de zegen die uit het Hart van Christus door zijn Kerk stroomt.”
Er staat echter wel degelijk iets belangrijks. In gewone mensentaal: als wij in de Kerk vol gelovig vertrouwen om Gods zegen vragen, zullen wij deze zegen ook ontvangen. Jezus heeft ons laten zien dat God zo welwillend is. Hij heeft beloofd dat Hij met behulp van zijn nieuwe lichaam, de Kerk, zo welwillend zal blijven.
Fiducia Supplicans is een document van het Dicasterie voor de Geloofsleer. Daarin staat de vraag centraal of ook bij relaties die de Kerk traditioneel beschouwt als ‘irregulier’ – zoals een tweede huwelijk na een eerder, kerkelijk huwelijk dat niet nietig is verklaard, of een homoseksueel partnerschap – de Kerk Gods zegen kan vragen en er in smekend vertrouwen vanuit kan gaan dat die zegen ook zal worden gegeven.
“Zegenen betekent de aandacht richten op wat goed is en daarover de aanwezigheid van Gods Geest afsmeken.”
Tweet dit!
Daarbij is het van belang dat het document breed insteekt. Het gaat niet om een sacramentele zegen, zegt het Dicasterie. Maar dat is niet de enige vorm van zegen die aan de Kerk is toevertrouwd. Kunnen zegenen wat goed is, is onmisbaar voor de missie van de Kerk.
Zegenen betekent, zo stelt het Dicasterie voor de Geloofsleer vast, dat “alles wat waar, goed en menselijk geldig is in [het] leven [van mensen] en hun relaties wordt verrijkt, genezen en verheven door de aanwezigheid van de Heilige Geest”. Zegenen betekent de aandacht richten op wat goed is en daarover de aanwezigheid van Gods Geest afsmeken.
Dit kan en is een goede zaak, ook bij tweede huwelijken, homoseksuele relaties en wie weet wat nog meer waarover de traditie van de Kerk vanouds haar wenkbrauwen fronst, zegt het Dicasterie.
Het is goed als mensen elkaar gevonden blijken te hebben. Het is goed als zij elkaar behoeden en doen leven. Het is goed als zij elkaar concreet laten ervaren dat het goed is dat zij er zijn en elkaar vasthouden in goede en in kwade dagen. Het is goed dat zij dit doen met het lichaam dat hen gegeven is en met behulp van de verlangens en hartstochten die dit lichaam herbergt.
Het is goed als zij vanuit hun liefde voor elkaar voor hun wederzijdse ouders zorgen, of zich medeverantwoordelijk voelen voor elkaars kinderen. Het is goed als zij in hun buurt compassie uitstralen, misschien wel juist omdat zij weten wat het is om niet vanzelfsprekend geaccepteerd te worden.
Sommige van deze dingen lijken op de manier waarop een sacramenteel huwelijk goed is. Dit laat zien dat de Catechismus van de Katholieke Kerk gelijk heeft als erin wordt geformuleerd: “God heeft het heil verbonden met het sacrament […]; Hijzelf is echter niet aan zijn sacramenten gebonden” (CKK 1257).
“Het aanwijzen, behoeden, bewaren en versterken van Gods genadige werkzaamheid is iets wat de Kerk niet alleen mag doen, maar behoort te doen.”
Tweet dit!
Soms geeft God zijn genade op onverwachte en in onze ogen misschien onlogische wijze. Maar daarmee houdt het niet op genade te zijn. Op basis van deze genade kan er kerkelijk gezegend worden.
Het aanwijzen, behoeden, bewaren en versterken van Gods genadige werkzaamheid is iets wat de Kerk niet alleen mag doen, maar behoort te doen. De Kerk verstaat zich immers als “het teken en het instrument” van “de innige vereniging met God en de eenheid van heel het menselijk geslacht”, zoals het Tweede Vaticaans Concilie het heeft geformuleerd.
De laatste zin van Fiducia Supplicans luidt dat dankzij het ruimhartig zegenen van wat goed is, “iedere broeder en zuster [kan] voelen dat zij in de Kerk altijd pelgrims zijn, altijd bedelaars, maar altijd geliefd en ondanks alles altijd gezegend”.
Hoewel ik zelf niet rechtstreeks belang heb bij wat Fiducia Supplicans mogelijk maakt, ben ik door het document gesticht en voel ik mij gesterkt als lid van de pelgrimerende Kerk. Daarom kon ik niet anders dan diep teleurgesteld zijn in de verklaring die de Nederlandse bisschoppen hebben uitgebracht naar aanleiding van Fiducia Supplicans.
Niet de wil om te danken voor wat goed is en te bidden dat dit bestand mag hebben en mag groeien staat daarin centraal, maar de angst voor de indruk dat de Kerk haar visie op homoseksualiteit zou veranderen.
Het gevolg is dat de bisschoppelijke reactie niets uitstraalt van blijdschap en dankbaarheid voor wanneer mensen hun geluk vinden en de Kerk een rol mag spelen om vanwege dat geluk God te danken en dit geluk verder mag helpen te laten groeien.
De Nederlandse bisschoppen komen niet verder dan de verklaring dat zij “niemand de steun en kracht van God [wensen] te onthouden”.
De Nederlandse bisschoppen menen dat wij moeten bidden dat de mensen die om zegen vragen de kracht krijgen “te leven in overeenstemming met [Gods] bedoelingen met de schepping van man en vrouw en van het huwelijk”, om zo “God te naderen”.
Hiermee gaan zij precies voorbij aan wat Fiducia Supplicans – Goddank – erkent: dat God al in en door hun relatie op verrassende en genadige wijze genaderd is en dat nu juist dit reden is tot dankbaarheid en eerbied.
Het kerkelijk wetboek zegt in canon 212, paragraaf 3 dat alle gelovigen “overeenkomstig de kennis, de bevoegdheid en het aanzien die zij bezitten […] het recht en soms zelfs de plicht [hebben] om hun mening aan de heilige herders kenbaar te maken over zaken die het welzijn van de Kerk betreffen en om hun mening aan de rest van de christelijke gelovigen kenbaar te maken”.
“De verklaring van de bisschoppen deelt in de eenzijdigheid van onze met genitale seks geobsedeerde cultuur.”
Tweet dit!
Ik kan als hoogleraar theologie en geprofest lekendominicaan, als lid van onze samenleving en als ouder en grootouder, niet anders dan kond doen van mijn geschoktheid over de reactie van de Nederlandse bisschoppen op Fiducia Supplicans.
Het gaat er niet alleen om dat aan mijn hertrouwde en mijn homoseksuele zusters en broeders en aan de wijze waarop zij naar eer en geweten proberen een leven te leiden dat aan God welgevallig is, opnieuw het respect is onthouden wat hen toekomt.
Het gaat er zelfs niet alleen om dat met name homoseksuelen voor de zoveelste keer worden gereduceerd tot hun seksualiteit in de meest enge zin van het woord: dat wat er tussen de lakens gebeurt.
De verklaring van de bisschoppen deelt in de eenzijdigheid van onze met genitale seks geobsedeerde cultuur. Het goede van Fiducia Supplicans is nu juist dat er oog is voor andere, intrinsiek goede aspecten van relaties, en daarmee voor de relaties in hun integriteit.
Dit is allemaal al erg genoeg. Maar het ergste is uiteindelijk dat de reactie van de Nederlandse bisschoppen bemoeilijkt in plaats van bevordert dat de Kerk haar roeping vervult: de verwelkomende Kerk te zijn die Jezus voor ogen stond en die paus Franciscus probeert te herstellen. Een taak waarover ik met “smekend vertrouwen” om Gods zegen bid.
Erik Borgman is lekendominicaan en hoogleraar theologie aan Tilburg University.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
