Op 7 april 2014 werd in het Syrische Homs de Nederlandse pater Frans van der Lugt vermoord. Hoe leeft zijn erfenis nog voort in Syrië, tien jaar na dato? “Zijn voorbeeld spreekt nog steeds tot de harten van vele mensen.”
“Gisterenochtend sprak ik met een arts uit Homs. Hij woonde op enkele meters van het jezuïetenklooster waar pater Frans actief was. Frans had blijvend indruk op hem gemaakt. Dit hoor ik zo vaak. Mensen die hem hebben gekend, spreken met zo veel dankbaarheid over hem. Pater Frans spoorde mensen aan om een leven te leiden in liefde en rechtvaardigheid.”
De Ierse jezuïet Tony O’Riordan (53) heeft pater Frans van de Lugt nooit persoonlijk leren kennen. Maar het voorbeeld van zijn Nederlandse ordegenoot spoorde hem aan om naar Syrië te verhuizen. Daar zet hij als directeur van de Jesuit Refugee Service (JRS) in Syrië het werk van Van der Lugt voort.
O’Riordan kan het zich nog goed herinneren. Op 7 april 2014 vernam hij via de media dat een jezuïet was vermoord in Syrië. Het was de eerste keer dat hij hoorde over de Nederlandse pater. Hij verdiepte zich vervolgens in het leven van pater Frans en raakte “zoals vele andere jonge jezuïeten” geïnspireerd door zijn verhaal.
“Zijn dood wakkerde de interesse aan over zijn leven en spoorde velen van onze orde aan om in Syrië te gaan werken.” Zeven jaar na de dood van Van der Lugt besloot O’Riordan dat ook te doen.
Hij herinnert zich de eerste keer bij het graf van Van der Lugt. “Er is daar een tastbaar gevoel van zijn aanwezigheid.” Maar Van der Lugt leeft nog steeds voort in de harten van vele mensen die hem ontmoet hebben tijdens de bijna vijftig jaar dat de pater in Syrië verbleef. Volgens O’Riordan heeft Van der Lugt “een diepe indruk achtergelaten bij veel mensen”.
“We leven in moeilijke tijden. Er zijn veel spanningen in de wereld. Vaak wordt de nadruk gelegd op wat mensen van elkaar scheidt, bijvoorbeeld identiteitsverschillen. Pater Frans had een andere geest. Hij keek juist naar wat mensen met elkaar verbond.” Van der Lugt deed dit niet op een theoretische wijze, aldus O’Riordan.
“Hij leefde dag in dag uit te midden van de mensen, zelfs in de donkerste periodes van het Syrische conflict. Mensen zoeken naar voorbeelden die voor hen bevestigen dat de weg van de eenheid de juiste is. Pater Frans was zo’n voorbeeld. Hij betaalde er de ultieme prijs voor. Hij werkte met christenen, moslims en atheïsten. Hoewel hij hun denkwijze respecteerde, slaagde hij er toch in om verbinding met hen te maken.”
“Je ziet vaak mensen die naar pater Frans komen om te bidden, maar ook om herinneringen op te halen”
Tweet dit!
En dat is wat O’Riordan ook zelf ziet als zijn missie, nu als directeur van de Jesuit Refugee Service in Homs, Damascus en Aleppo. Zijn team bestaat uit mensen van verschillende godsdiensten, maar ook uit mensen die niet gelovig zijn.
“We helpen mensen die het meest getroffen zijn door de crisis in Syrië. Of het nou de aardbeving van februari 2023 is, honger of ziekte: dit soort leed kiest mensen niet uit op basis van hun geloofsovertuiging. We helpen ze omdat ze in nood zijn. Dat doen we in de geest van pater Frans: we proberen mensen met elkaar te verbinden, samen met hen te leven en een nieuwe toekomst voor hen op te bouwen.”
Het werk van JRS bestaat ook uit onderwijs bieden. Daarnaast helpt de organisatie bijvoorbeeld ook ouders in hun ouderschap. “We bieden een programma voor iedereen aan, ongeacht hun achtergrond. Zo vormen zich groepen waar mensen bevriend met elkaar raken. Ze zien dat ze meer gemeenschappelijk hebben dan wat hen van elkaar scheidt. Ze gaan soms voor het eerst om met een christen of een moslim.”
Een van de belangrijkste taken van JRS is het bieden van medische hulp in een land dat sinds de burgeroorlog nog steeds in een erbarmelijke staat verkeert.
“Er is grote nood aan medicijnen in Syrië. Het publieke zorgstelsel ligt in puin. Er zijn privéklinieken waar mensen die geld hebben naartoe kunnen. Maar het overgrote deel van de bevolking leeft in armoede. Om maar een voorbeeld te noemen: mensen moeten soms zo’n dertig procent van hun maandelijkse inkomsten opzijleggen om antibiotica te kopen voor hun kind.”
Een ander belangrijk onderdeel van het werk van JRS is het bijstaan van de getroffenen van de aardbeving die in februari 2023 tot tienduizenden slachtoffers leidde. O’Riordan: “Het trauma van de aardbeving is er slechts één in een reeks trauma’s van de afgelopen dertien jaar. Ik denk dat 2024 wel eens een van de ergste jaren voor de mensen in Syrië zou kunnen worden.”
Te midden van deze duisternis is de erfenis van pater Frans nog steeds zichtbaar, vooral in Homs. O’Riordan: “Zijn graf ligt in de tuin van het klooster. De deuren gaan ’s ochtends om acht uur open en je ziet vaak mensen die naar pater Frans komen om te bidden, maar ook om herinneringen op te halen.” Op sommige dagen komen ook grote groepen naar het graf.
Ze komen dan Homs bezoeken, en gaan naar de lokale kapel van Onze-Lieve-Vrouw, dat voor christelijke pelgrims een belangrijke plaats is. De pelgrimage gaat gepaard met een bezoek aan het graf van pater Frans. “Hij wordt lokaal vereerd als een man Gods.”
Maar ook de initiatieven die Frans van der Lugt ondernam in Syrië, leven tot op heden voort in het land, vertelt O’Riordan. “Neem het El Ard-project [El Ard betekent ‘aarde’, red.], een boerderij met sportvelden en een hotel waar mensen konden verblijven. Er werd groente verbouwd, maar ook goede wijn gemaakt. Tijdens de oorlog is bijna alles verwoest en geplunderd.
De jezuïeten zijn momenteel met de wederopbouw bezig. Het moet een plaats worden waar jongeren elkaar kunnen ontmoeten. Er gaan al gasten naartoe in het weekend, waar ze kunnen genieten van de rustgevende omgeving.” Het werk van pater Van der Lugt met de armen in Aleppo en Homs wordt ook voortgezet, aldus O’Riordan. “Zowel de jezuïeten als JRS verwelkomen arme kinderen en volwassenen.”
Een van de mooiste activiteiten die pater Van der Lugt ondernam, waren de zogenaamde ‘hikes’, vertelt O’Riordan, trektochten door de Syrische woestijn. “Ze hadden een enorme impact. Helaas kunnen de tochten onder de huidige omstandigheden niet op dezelfde schaal plaatsvinden, maar er zijn groepen uit Homs die deze traditie voortzetten.”
In het complex van JRS wordt de gedachtenis aan Van der Lugt ook levend gehouden. “We noemen dat het Frans van der Lugt Centre. Er hangt nog steeds een grote foto van hem. Ook in de stad Homs hangt een kleine gedenkplaat uit dankbaarheid voor wat hij deed voor de mensen in de stad.”
Op 7 april 2014 werd bekend dat Van der Lugt door pistoolschoten in het hoofd om het leven was gekomen. Hij werd nog dezelfde dag begraven op het terrein van het jezuïetenklooster in Homs. Tien jaar later is nog steeds niet bekend wie verantwoordelijk was voor de moord.
Volgens O’Riordan komt dit mede door de chaotische omstandigheden van de burgeroorlog. “De regering had bijna de gehele stad in handen. Maar misschien waren sommige wijken nog onder controle van gewapende groepen.”
Waarom werd de Nederlandse jezuïet een doelwit? O’Riordan kan zich voorstellen dat de daders gevoed werden door haat. “Ze haatten de wijze waarop pater Frans leefde, door iedereen lief te hebben en te respecteren. Hij was niet politiek geëngageerd, maar richtte zich op humanitaire hulp. Hij leefde als christen, en was niet iemand die naar wapens greep. Soms wordt goedheid door het kwaad bestreden, zo simpel kan het zijn.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
